سینماپرس: دربندی، مدیرکل مطبوعات و رسانه‌های داخلی کشور گفت: وزارت ارشاد از نظر قانونی مسئول تأمین کاغذ دفاتر روزنامه نیست. وی عملکرد مطبوعات در سال ۹۷ را بررسی و از تدوین برنامه‌های سال آینده بر اساس منویات رهبر معظم انقلاب خبر داد.
به گزارش سینماپرس، فراز و نشیب‌های بسیاری در سال ۹۷ سر راه اهالی رسانه قرار گرفت، استعفای معاون مطبوعاتی، نوسانات ارزی، بحران کاغذ و تعطیلی نمایشگاه مطبوعات از مهمترین رویدادهای مطبوعاتی در سال جاری که چند روز بیشتر به پایان آن باقی نمانده است، به شمار می‌رود.
در یک گفتگوی تفصیلی با سید محمدرضا دربندی مدیر کل مطبوعات و رسانه‌های داخلی، فراز و نشیب‌های مطبوعات در سال ۹۷ بررسی و درباره ویژه برنامه‌های این اداره کل برای ساماندهی وضعیت رسانه‌ها در سال ۹۸ سوالاتی مطرح شد.
آقای دربندی آخرین آمار از مطبوعات و رسانه‌های فعال در کشور را بفرمایید؟
از ابتدایی که کار مجوز نشریات آغاز شده است تاکنون، ۱۰۷۶۰ رسانه مجوز گرفته اند که از این تعداد ۶۲۰۰ رسانه فعال هستند. طبق آمار دقیق تر، ۳۰ خبرگزاری و ۱۵۷۰ پایگاه خبری فعال داریم. ۴۶۰۰ نشریه هم شامل روزنامه، هفته نامه، ماهنامه، فصلنامه و… مجوز دارند. البته آن تعدادی هم که مجوز دارند و فعالیت نمی‌کنند، پس از مدتی متوقف شده اند.
در سال ۹۷ در کل، چند رسانه مکتوب و الکترونیکی به رسانه‌های داخلی اضافه شد؟
در سال جاری، ۱۲۰۰ رسانه مکتوب (بجز روزنامه که به کسی مجوز داده نشد) و ۶۰۰ پایگاه خبری مجوز گرفتند.
چرا به روزنامه مجوز ندادند؟
زیرا اعضای هیئت نظارت معتقد هستند تعداد روزنامه‌های فعلی کشور کافی است و نیازی به روزنامه جدید وجود ندارد. در همین رابطه به کسانی که درخواست مجوز روزنامه داشتند، گفته شد که کارشان را از هفته نامه آغاز کنند، و اگر در آینده فعالیت موثر داشتند، مجوز روزنامه به آنها داده خواهد شد.
در سال ۹۷ چند روزنامه تعطیل شد؟
امسال هیچ روزنامه ای توسط هیئت نظارت تعطیل نشد و این خودش خبری مسرت بخش است که دو علت دارد، دلیل اول این است که رسانه‌ها به رشدی رسیده اند که مصالح ملی و خط قرمزها را به خوبی تشخیص می‌دهند و رعایت می‌کنند و نکته دوم نیز اقدامی است که اداره کل مطبوعات براساس اصل «پیشگیری بهتر از درمان است» انجام می‌شود. به طور مثال ما نامه ای ارسال می‌کنیم برای روزنامه‌ها که مثلا قرار است ترامپ اول اردیبهشت درباره برجام اظهار نظر کند، اگر این اتفاق افتاد، لطفا این کارها را انجام دهید و این موارد را رعایت کنید و…، آنها هم مراعات می‌کنند. اما به هرحال امسال نیز برخی از رسانه‌ها به دلیل مشکلات چاپ، گرانی کاغذ، بیمه کارکنان و… خودشان فعالیتشان را متوقف کردند.
اداره کل مطبوعات داخلی برای کمک به این رسانه‌ها چه می‌کند؟
براساس ماده ۱۶ قانون مطبوعات، اگر رسانه‌ای فعال نباشد، پس از ۶ ماه عدم انتشار و پس از تذکر، مجوزش لغو می‌شود. اما دوستان ما برای همراهی با این رسانه ها، فعلا مجوز آنها را لغو نمی‌کنند، اما با درنظر گرفتن شرایط نابسامان فعلی، یک سال به آنها فرصت می‌دهیم و بعد درمورد آنها تصمیم می‌گیریم. البته از این تعداد، برخی فقط چاپ کاغذی روزنامه را متوقف کرده‌اند و فایل الکترونیکی آن هر روز منتشر می‌شود.
وضعیت پرداخت یارانه مطبوعات در سال ۹۷ به چه صورت بود؟ چند درصد از این یارانه به مطبوعات پرداخت شد؟
در ابتدا باید بگویم امسال پس از ۳ ماه هم‌فکری و هم‌اندیشی، اصلاحاتی در دستورالعمل توزیع یارانه انجام دادیم، حدود ۲ هفته هم از اهالی رسانه‌ها نظرسنجی کردیم و در حال حاضر هم فرمول توزیع یارانه در سامانه منتشر شده است. در سال ۹۷، حدود ۵۰ درصد از مبلغی که دولت قرار بود بدهد، پرداخت شد و ما هم این مبلغ را براساس دستورالعمل جدید بین رسانه‌ها توزیع کردیم.
درباره تعطیلی جشنواره مطبوعات و نمایشگاه مطبوعات امسال صحبت کنید؟
جشنواره مطبوعات خیلی سال است که برگزار نمی‌شود، اما درباره برگزاری نمایشگاه مطبوعات باید بگویم، صرف نظر از هزینه‌هایی که گریبان‌گیر مدیران رسانه‌ای می‌شد، حدود ۵ میلیارد هم برای وزارت ارشاد هزینه برداشت، در شرایطی که باید صرفه‌جویی کنیم، ۵ میلیارد پول زیادی است، با تعطیل کردن نمایشگاه این هزینه را از گردن دولت و رسانه‌ها ساقط کردیم که خود مطبوعاتی‌ها هم از این تصمیم راضی بودند.
آیا فعالیت دیگری جایگزین نمایشگاه مطبوعات شد؟
به جای نمایشگاهی که در تهران برگزار نشد، دوازده نمایشگاه استانی برگزار کردیم، این نمایشگاه‌ها در کنار نمایشگاه کتاب استان‌ها برگزار و باعث صرفه جویی حداکثری در هزینه‌ها شد.
مدیران رسانه ای معتقدند که یکی از دلایل وضعیت نامناسب مطبوعات، بحران کاغذ است. بالاخره قرار است چه تصمیمی برای رفع این بحران گرفته شود؟
در وهله اول باید گفت که وزارت ارشاد از نظر قانونی مسئول تأمین کاغذ نیست و ما فقط یارانه کاغذ می‌دهیم، اما از خرداد ماه که کاغذ گران شد، ما به عنوان یک امر وجدانی برای حل این مشکل، پیش‌قدم شدیم و با چند تاجر کاغذ صحبت کردیم که ۳ شرکت از آنها با ماهمکاری کردند و تا یک ماه و نیم پیش به فهرستی از مطبوعات که در اختیارشان قرار می‌دادیم، کاغذ را به قیمت مناسب یعنی ۵۱۵۰ تومان ارائه دادند.
این فهرست بر اساس چه معیارهایی تهیه می‌شد؟
برای تهیه فهرست کمیته‌ای تشکیل دادیم که وضعیت روزنامه‌ها و نشریات را بررسی می‌کند، که چه تعداد از صفحاتش به آگهی اختصاص یافته است، یا اندازه آن چند در چند است و…؛ طبق این کارشناسی، مثلا ۳ تن برای او تعریف می‌کردند و توزیع عادلانه‌ای شکل گرفته بود.
آیا هنوز هم این رویه ادامه دارد؟
تا یک ماه و نیم گذشته این رویه ادامه داشت، اما در حال حاضر، پروفرمایی که تاجرین به بانک مرکزی ارائه کرده‌اند تا ارز به آنها تعلق گیرد، براساس درجه اهمیت بود که هنوز به کاغذ اختصاص پیدا نکرده است، با توجه به اینکه این تجار کاغذهایشان را در طول سال توزیع کرده‌اند، در حال حاضر انبارهایشان خالی است و کاغذ موجود نیست و به همین دلیل قیمت کاغذ افزایش یافته و بحرانی ایجاد شده است. ما از وزیر ارشاد خواستیم که با رئیس کل بانک مرکزی صحبت کند و امیدواریم که هرچه سریعتر این مشکل رفع شود.
به نظر شما کیفیت اخبار روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها توانسته رضایت مخاطبان را جلب کند؟
در دنیا روزنامه‌خوانی روبه کاهش است، در همه کشورهای جهان تمام روزنامه‌ها به واسطه سایت و سامانه، از مخاطبان خود پول می‌گیرند. حتی عده‌ای که علاقه‌مند به برقراری ارتباط با فیزیک روزنامه هستند، دیگر آن را از کیوسک تهیه نمی‌کنند، بلکه اشتراک می‌خرند و آن را به صورت الکترونیکی دریافت می‌کنند.
ایران هم از این تغییر بی‌بهره نبوده است، اخیرا آماری به دست آمده که طبق آن، مردم به طور متوسط ۱۹۴ دقیقه با صدا و سیما در ارتباط هستند، ۱۶۹ ساعت در اینترنت فعالیت دارند که میزان ارتباط آنها با روزنامه‌ها ۲۸ دقیقه است. آمار دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد ۷۰ درصد از مخاطبان بین ۱۸ تا ۲۹ سال روزنامه نمی‌خوانند، البته عکس این آمار برای مخاطبان بالای ۴۵ سال صدق می‌کند؛ بنابراین با توجه به این وضعیت و تزلزل جایگاه روزنامه ها، کیفیت اخبار، تحلیل، مقاله‌ها و… رضایت بخش بوده است.
آیا فعالیت این حجم از رسانه‌ها در فضای مجازی لازم است؟ به نظر شما آیا نباید صدور مجوز کمی بیشتر سخت گیری شود؟
ما در فضای مجازی دو نوع رسانه داریم، گروه اول رسانه هایی است که مجوز دارند و قابل کنترل هستند، اما مشکل اصلی ما، شبکه‌هایی هستند که مجوز ندارند. البته تعداد آنها هم کم نیست. درواقع خود ما هم از فعالیت این رسانه‌ها اذیت می‌شویم، ارشاد فقط مسئول رسانه هایی است که مجوز دارند، و لازم است شورای عالی فضای مجازی یا جایی دیگر به فعالیت آن رسانه‌های مخرب رسیدگی کند.
در سال ۹۷، رسانه‌ها تا چه اندازه در انعکاس مشکلات جامعه و جریان سازی موفق بودند؟
به نظرم موفقیت آنها قابل قبول و چشمگیر بود. ۹۰ درصد رسانه‌ها باتوجه به صلاح ملی، به بیان مشکلات پرداختند. البته بعضی وقت‌ها دولت مردان از اینکه مطبوعات درباره گرانی دلار و… صحبت می‌کردند، ناراحت می‌شدند، که ما هم در جواب این ناراحتی‌ها گفتیم که نمی‌توان مانع نوشتن انتقادات روزنامه نگاران شویم و این مطالب را بد نمی‌دانیم.
چه وعده هایی که در سال ۹۷ عملی شد؟
ما حمایت نقدی از رسانه‌ها را وعده داده بودیم که در ۴ نوبت پرداخت شد، همچنین قرار بود دستورالعمل تبلیغات دولتی را اصلاح کنیم که در طی ۳ ماه این موضوع را بررسی کردیم و جمع بندی این گفتگوها را از ۲۰ بهمن منتشر و به مدیران رسانه‌ای اعلام کردیم، البته دوستان و همکاران ما تا اوایل اسفند فرصت دارند نظرات خود را بیان کنند.
پس از جمع‌آوری پیشنهادها، طرح کلی نوشته و برای تایید به وزیر ارشاد ارائه می‌شود. موضوع سوم کنترل قیمت کاغذ بود که تا یک ماه و نیم اواخر سال در دست اقدام بود. همچنین کمک به نشریات برای حضور در فضای مجازی وعده دیگری بود که برای تحققش با یک موسسه صحبت کردیم؛ و قرار شد آن موسسه برای طراحی و مدیریت هرسایت در طول یکسال ۲۰۰ هزار تومان دریافت کند و از هر نشریه برای تبلیغ کار خود کمک بگیرد.
در این بین چه وعده هایی عملی نشد؟
قول داده بودیم که به مدیران مسئول و خبرنگاران وام دهیم، این موضوع را دنبال کردیم، اما تا آخرین لحظات، بخش حقوقی وزارتخانه اشکالاتی وارد کرد که این امر محقق نشد. گفته بودیم دنبال ساماندهی اقتصاد رسانه‌ها و خودکفایی آنها هستیم که به دلیل بحران اقتصادی فعلی و پرداختن به امورجاری انجام نشد. همچنین رتبه بندی روزنامه‌ها بود، که، چون تعداد نشریات، پایگاه خبری و خبرگزاری کم است، آنها را رتبه بندی کرده ایم، منتهی، چون بررسی روزنامه‌ها فعلا انجام نشده، رتبه بندی آنها را برای سال ۹۸ آماده خواهیم کرد.
چه طرح هایی که برای توسعه تولید و توزیع مطبوعات در سال ۹۸ دارید؟
برنامه‌های ما به یک عامل اساسی به نام بودجه بستگی دارد. بعد از اعلام بودجه می‌توانیم درباره چشم اندازها اظهار نظر کنیم، اما همه برنامه‌ها براساس بیانیه مقام معظم رهبری شکل خواهد گرفت و محوریت فعالیت‌ها، برگرفته از بیانیه ایشان خواهد بود.
وعده‌های حمایتی اداره کل مطبوعات داخلی برای خبرنگاران در سال ۹۸ چیست؟
در سالی که گذشت توجه ویژه‌ای به بدنه رسانه‌ها داشتیم، از این رو حدود ۳ هزار سهمیه بیمه پایه و ۳ هزار سهمیه بیمه تکمیلی از صندوق هنر دریافت و خبرنگارانی که بیمه نبودند را از این طریق بیمه کردیم، همچنین موضوع بعدی وام‌های ۳ تا ۴ میلیونی بود که به صورت بلاعوض یا اقساط بلند مدت به آنان اهدا شد. مشاوران حقوقی، بیمه‌ای و مالیاتی در اداره کل مستقر و اعلام کردیم هرکسی نیاز به راهنمایی در این زمینه‌ها دارد به اداره مراجعه و سوالات خود را مطرح کند.
مسئله بعدی ارائه اینترنت بدون فیلتر روی موبایل خبرنگاران بود، اسامی سیصد، چهارصد نفر از خبرنگاران را برای دریافت اینترنت رایگان به وزارت ارتباطات دادیم و تا چندماه این کار انجام شد، اما بعدها مورد مخالفت مسئولان قرار گرفت.
همچنین صدور کارت خبرنگاری که زمان بر و سخت بود، این سخت گیری‌ها را تا حد ممکن از میان برداشتیم، در حال حاضر خبرنگاری که معرفی نامه و چند نمونه از کارهایش را ارائه دهد، می‌تواند کارت دریافت کند، از سوی دیگر وقتی یک خبرنگار میخواهد برای پوشش یک برنامه به خارج از ایران برود، کارت بین‌المللی در اختیار او قرار می‌دهیم که با آن کارت، هم کارش را انجام می‌دهد و هم می‌تواند از موزه‌ها و اماکن آن کشور به صورت رایگان بازدید کند.
* باشگاه خبرنگاران جوان
