تلویزیون چرا مخاطب خود را به سوی اینستاگرام بدرقه می‌کند؟ – اخبار سینمای ایران و جهان
سینماپرس: اینستاگرام طی ده سال بروزرسانی از جمله افزودن IGTV تلاش کرده به تلویزیون جیبی و کوچک برای کاربران تبدیل شود و مثل «تلویزیون» به همه خانه‌ها راه پیدا کند. حالا اما برخی برنامه‌های تلویزیونی، مخاطبان خود را به هر شکلی شده به اینستاگرام ارجاع می‌دهند! چرا؟
به گزارش سینماپرس، ویدئویی که چندی پیش مجری مسابقه تلویزیونی «دونبش» شبکه «ایران کالا» روی آنتن زنده هیاهویی راه انداخته بود. مسابقه‌ای که قرار است تفریح و سرگرمی سالمی برای مخاطب فراهم کند، نقد خودش را رها کرده و نسیه اینستاگرام را تبلیغ می کند. مجری ترانه می‌خواند و لابه لای همه این هیجان هایی که ظاهراً قرار است حس سرخوشی و شادی به مخاطب القا کند، مسابقه دیگری راه افتاده؛ تمنا و التماس جذب فالوئر روی آنتن زنده برای صفحه اینستاگرامی برنامه. تند و تند اسامی افرادی که صفحه شان را پیگیری کرده اند، به زبان می آورد و تشکر می کند. «اکبر نصراللهی»، دکترای مدیریت رسانه با به اشتراک گذاشتن و نقد این ویدئو نوشت: «اینگونه التماس برای دنبال کردن صفحه اینستاگرام برنامه در آنتن ”زنده» صدا و سیما بی‌سابقه و درخور تأمل است.» خود را می گذارم جای مخاطب شاید هم تلفن همراه بردارم، سرگرم شوم و ای بسا یادم برود این برنامه را هم دنبال کنم. منی که قرار بود مشتاق شوم و در این برنامه شرکت کنم و احتمالاً برنده کالای ایرانی؛ جایزه مسابقه شوم حالا سر از هزار و یک کوی و برزن صفحات اینستاگرام در آورده ام. رسانه بدون مخاطب رسانه نیست. تلویزیون بدون مخاطب جعبه جادویی نیست؛ جعبه ای پوچ می شود. این برنامه تلویزیونی چرا دودستی مخاطب خود را به این شیوه بدرقه و تقدیم اینستاگرام می کند!؟
مخاطب، موبایل به دست به تماشای تلویزیون بیاید!
درآمد صدا و سیما از تبلیغات همیشه از آن بحث های داغ بین مردم است که دوست دارند درباره اش بدانند. مدتی است آنتن پخش زنده و غیرزنده این ابر رسانه، درگیر تبلیغی شده که باید بررسی کرد برای این سازمان و مردم عایدی موثر داشته؟ برنامه های مختلف این رسانه مدتی است برای ارتباط بهتر با مخاطب خود در صفحات اینستاگرام فعالیت می کنند. درست زمانی که مخاطب در حال تماشای برنامه آن هاست از مخاطب می خواهند با دنبال کردن صفحه آن برنامه در اینستاگرام و ارسال پیام خواسته و نظرات خود را با عوامل تولید این برنامه در میان بگذارند و مجری همزمان پیام ها را می خواند.
برای مثال در قسمت روانشناسی برنامه «سیمای خانواده» که روانشناس برنامه فنون خانواده موفق را آموزش می دهد یک کاربر تذکر می دهد که املای فلان کلمه درست نیست و مسیر آموزش نکات روانشناسی و به عبارت بهتر رشته فکر مخاطب برای لحظاتی گسسته می شود. مجری اصلاح می کند که این کلمه دو نوع املا دارد و همهمه فکری و یادگیری، اصول خانواده موفق داشتن را در ذهن مخاطب گم می کند؛ بحث روانشناسی جای خودش را به دستور زبان فارسی می دهد.
در اینستاگرام تفت بدهید…
در برنامه مسابقه آشپزی «دستپخت»، کارشناس برنامه یک غذای بومی، ارزان و سرشار از موادغذایی مناسب با شیوه طبخ آسان را در نظر می گیرد. آموزش ها پیش می رود و درست در هیجان انگیزترین بخش، قطع می شود و مجری مخاطب را برای تکمیل آموزش به اینستاگرام دستپخت می فرستد. اگر جذابیت و زرق و برق صفحه های دیگر حواسش را پرت نکند بالاخره به صفحه برنامه می رسد. شروع می کند به نظر دادن و خواندن انبوه پیام های دیگر مخاطبان. وقتی سرش را بلند می کند، می بیند برنامه مورد نظرش تمام شده. بیننده زیان دیده و ادامه برنامه از کف اش رفته. تلویزیون مخاطب مسلم آنتن زنده خود را به اینستاگرام فرستاده. اگر اینستاگرام را رقیب تلویزیون بدانیم مخاطبش را به زمین رقیب کوچ داده است. اقبال ارتباط آنلاین معمولاً نصیب کسانی می شود که از قبل با صفحه مجازی این برنامه ها آشنا هستند و زودتر پیام می گذارند وگرنه زمان مشخص و محدود برنامه ها اجازه نمی دهد همه پیام ها خوانده شود و مخاطب دلسرد شده، جذب همان رقیب می شود و خداحافظ! چگونگی حضور و استفاده رسانه ملی به عنوان یک ابر رسانه اهمیت دارد.
اشتباه مویرگی؛ دلسردی سخت
جذب مخاطب و به اصطلاح «فالوئر» در آنتن زنده برخی برنامه ها به خصوص مسابقات گاه با هیاهویی عجیب انجام می شود. تا جایی که برخی مجریان برنامه های تلویزیونی جمله بعد از سلام و احوالپرسی با مخاطب را به سپاس بلندبالا از مخاطبانی اختصاص می دهند که صفحه اینستاگرامی آن ها را انتخاب و به اصطلاح چند هزار «کایی» کرده اند. در حالی که چه بسا در همان لحظه، همان برنامه با داشتن آنتن پخش زنده مخاطب میلیونی دارد و لطف مجری چند صد یا چند هزار مخاطب اینستاگرامی برنامه را می ستاید. این غفلت رسانه ای از مخاطب حیّ و حاضر است و به مرور به دلسردی از آن برنامه منجر می شود. خودمان را جای مخاطب بگذاریم؛ با شوق به انتظار برنامه مورد علاقه مان نشسته ایم. صفحه اینستاگرام برنامه طوری تبلیغ و مخاطب آن صفحه به گونه ای مورد لطف قرار می گیرد که فکر می کنیم همه خبرها در دنیای مجازی است و خودمان را با نشستن پای تلویزیون متضرر کرده ایم.
بزرگنمایی و تبلیغ مجانی!
عوامل تولید برنامه های تلویزیونی در استفاده و ارجاع اینستاگرامی دلایل خود را مطرح می کنند، مثلاً اینکه خواسته اند فضای مجازی بومی و سالم سازی شود. اینستاگرام در خوشبینانه ترین حالت یک شبکه اجتماعی است که از سال تاسیس خود؛ ۲۰۱۰ تا امروز ۲۰۲۰ پس از ۱۰ سال و انجام چندین مرحله به روزرسانی توانسته بخش آی. جی. تی. وی یا همان «تلویزیون اینستاگرامی» خود را فعال کند؛ یکی از چندین شبکه اجتماعی جهان است نه ابررسانه. حالا باید پرسید تبلیغ یک شبکه اجتماعی آن هم رسانه رقیب به هر نحو منطقی است؟ کارشناسان صدا و سیما بهتر از همه آگاهند فرصت تبلیغ مجانی را نباید به هر کس داد مگر بهای آن را بپردازد اما حالا چرا مخاطب را از رسانه «مادر» به یک رسانه دیگر ارجاع می دهند؟
نسبت ما با قوانین ویژه دولت های مجازی چیست؟
مدتی قبل «مارک زاکر برگ» مالک فیس بوک و اینستاگرام و مسئول چند شبکه اجتماعی دیگر در دورهمی صحبت هایی درباره کشورهای مجازی شان؛ شبکه های اجتماعی شان گفته بودند و خود را به عنوان کشورهای جدید و پرجمعیت جهان، «دولت مجازی» و «بزرگترین موجودیت ها در جهان» مطرح کرده بودند. این دولت های مجازی، قوانین ویژه خود را دارند که از پیش شرط های اجباری عضویت در این شبکه هاست. اینستاگرام هم جدا از این قاعده نیست اگر به تشخیص خود احساس کند عکس یا ویدئویی جنبه جرم و خشونت دارد آن را حذف یا حساب کاربر را مسدود می کند. ظاهر ماجرا درست است اما اعمال دلخواه و سلیقه ای این تشخیص و قانون محل بحث و از تناقض هاست.
اینستاگرام به بهانه رعایت «تحریم های آمریکا علیه ایران» صفحه انگلیسی رهبر انقلاب را مسدود کرد و رفتار مشابهی هم درباره صفحه اینستاگرامی سردار سلیمانی وقتی در قید حیات بود، انجام داد. پس از شهادت سردار اما این تشخیص ها تندتر شد. مردم عادی و چهره های ورزشی، هنری و بازیگران بسیاری از حذف شدن پست شان درباره شهادت سردار «قاسم سلیمانی» یا مسدود شدن حساب کاربری شان گله کردند. صدا و سیما درست در همین لحظه اقدامی مفید انجام داد. به مدت ۵ شب هر شب حدود ۴۰ دقیقه، برنامه تلویزیونی زنده «زاکر برگر» پخش و کمپین انتقاد به عملکرد اینستاگرام تشکیل شد. مردم با گرفتن تصویر(اسکرین شات) پست یا صفحه از دست رفته و مسدود شده شان در اینستاگرام و بازنشر آن در همین فضا و نوشتن پیام به زبان انگلیسی در صفحه شخصی مالک اینستاگرام، آزادی بیان به سبک اینستاگرام را نقد کردند.
به اینستاگرام رسیدیم!
بسیاری از ما روزهایی را به یاد داریم که مخاطبان برای برنامه های تلویزیونی مورد علاقه خود نامه می نوشتند. پیش روی مجری ها انبوهی از نامه بود تا ثابت کند این برنامه پرمخاطب است و به قید قرعه چند نامه خوانده می شد. بعدها شماره های تماسی اعلام شد تا مخاطبان هنگام پخش برنامه تماس بگیرند. اینجا هم اقبال محدود بود و فقط صدای چند نفر پخش می شد. استفاده از تلفن همراه که فراگیر شد و سامانه های پیامکی رونق گرفت، هر برنامه سامانه مخصوص خود را اعلام می کرد. دوباره تعدادی از پیام ها خوانده می شد. کمی بعد اما ساختاری برای دریافت و ثبت نظر مخاطبان در نظر گرفته شد؛ سامانه شبانه روزی ۱۶۲ راه اندازی شد و مردم با کارشناس-اپراتورها نظرشان را در میان می گذاشتند. استقبال خوب بود و مسئولان صدا و سیما تصمیمی خلاقانه گرفتند. هنگام یا پس از پخش برنامه های پربیننده صدا و سیما عوامل تولید آن در زمانی که از قبل از طریق همین رسانه اطلاع رسانی می شد، تماس می گرفتند و بدون واسطه با عوامل تولید برنامه صحبت می کردند.
از وقتی شبکه های اجتماعی مانند واتساپ، تلگرام و اینستاگرام فراگیر شد. مسئولان برنامه های تلویزیونی از این ابزارها هم برای ارتباط با مخاطب استفاده کردند. بخش های جالب برنامه در کانال ها قرار داده می شد. کمی بعد صدا و سیما برای حمایت از پیام رسان های داخلی، پیام رسان بومی «سروش» را انتخاب کرد. حالا اما استفاده از اینستاگرام رونق گرفته و مخاطبان برنامه ها به این فضا فرستاده می شوند. اما آیا این فضای باز و کمتر نظارت شده پالوده و برای خانواده امن است؟
۳۰ درصد ایران دست به لایک
محتواهای تولید شده توسط کاربران و برنامه سازی خودگردان، جاذبه این روزهای شبکه اجتماعی اینستاگرام و این نرم افزار انحصاری- مالکیتی برای مخاطبان دنیای مجازی است. اینستاگرامی که کارش را با عنوان همرسانی و اشتراک عکس و ویدئو شروع کرد و حالا امّا با به روزرسانی مدام و افزودن قابلیت هایی مانند پخش زنده و تلویزیونی، پدیده ای به نام «رسانه فردی» را پررنگ کرده است. فضای این شبکه همرسانی عکس، فیلم و متن که ۶۰۰ میلیون کاربر فعال در جهان و بنا بر اخبار منتشره چیزی حدود ۲۴ میلیون کاربر در ایران دارد، فضایی به شدت عمومی است. اینستاگرام به ۳۶ زبان دنیا فعالیت می کند. ۹۰ درصد کاربران ایرانی آن کمتر از ۳۵ سال سن دارند. ۶۵ درصد کاربران خانم و ۳۵ درصد آقا هستند و گفته می شود ۳۰ درصد ایرانی ها دست کم یک حساب یا اکانت اینستاگرامی دارند. این نرم افزار یکی از ۵ شبکه اجتماعی پربازدید جهان است. مسئولان اینستاگرام تابع قوانین و سیاست های آمریکا فعالیت می کنند. یکی از رسالت های رسانه ملّی، جذب مخاطب و افزایش سواد رسانه ای اوست. آنچه درباره اینستاگرام در زاکر برگر اتفاق افتاد به این رسالت نزدیک تر است یا آنچه در مسابقه دونبش و تمنای فالوئر؟ عملکرد موفق رسانه ملی یعنی ۳۰ درصد کاربر اینستاگرام را آگاه و جذب محتوای ارزشمند خود یا در برابر آسیب های دنیای مجازی بیمه کند به شرط خودکفایی.
اینستاگرام خودمان را بسازیم
مدیر اینستاگرام که جوان ترین میلیاردر دنیا هم شده، می گوید: «هدف ما ساخت یک پلتفرم نیست بلکه این است که از همه پلتفرم ها رد شویم.» اینستاگرام برای یک شبکه اجتماعی اخلاق مدار شدن باید از «همرسانی بدون نظارت» همه چیز به «بهرسانی» برسد البته اگر مسابقه مدیرانش برای اول شدن بگذارد. صدا و سیما آنتن، امکانات ویژه و کامل در اختیار دارد. از سویی سایت اختصاصی و سایت های مرتبط دارد که می توانند گلچینی از بهترین ها را پس از ساعات پخش یا همزمان با پخش به نمایش بگذارند و نظرسنجی کنند. نرم افزارهای داخلی و بومی مختلفی هم وجود دارد که در برنامه هایی مانند «عصرجدید» استفاده می شود و بینندگان برای مشارکت و ارائه نظر خودشان حتی داوری از آن بهره می برند. حتی اگر تمام این ها برای ارتباط با مردم کافی به نظر نرسد، تخصص حرفهای های این سازمان می تواند منجر به طراحی اپلیکیشن یا شبکه های اجتماعی بومی شود که مشارکت مخاطب و امنیت اخلاقی فضای مجازی را یکجا داشته باشد. زمینه اشتغال و ارتزاق هم برای جوانان توانمند کشور فراهم می شود. در تولید و مدیریت محتوای سالم و فاخر دنیای مجازی هم باید جهش تولید داشت.
*فارس
