دهه اول محرم در سیما چگونه گذشت؟ – اخبار سینمای ایران و جهان
سینماپرس: طراحی شبکه‌های مختلف تلویزیون در دهه اول محرم و به ویژه دو روز تاسوعا و عاشورا، نشان می‌دهد که این رسانه کمترین وقت و هزینه ای را برای ایام ایام صرف کرده است.
به گزارش سینماپرس، محرم امسال در حالی آغاز شد که گویی صداوسیما کمتر از هر زمانی آمادگی استقبال از ماه عزاداری امام حسین (ع) را داشت.
تلویزیون هرچند سیاهپوش شد اما این سوگواری به ساده‌ترین و سطحی‌ترین شکل ممکن اتفاق افتاد و برنامه ویژه‌ای برای مخاطبان دغدغه‌مند در این ایام ارائه نکرد؛ برنامه ویژه‌ای که در خور نام رسانه ملی و صداوسیمای جمهوری اسلامی کشور باشد و بتواند ارزش افزوده‌ای برای ارتقای سطح دانش و آگاهی مسلمانان نسبت به این امام آزاده و پیمودن مسیر حسینی و زینبی، فراتر از کلیشه‌ها داشته باشد.
هرچند معاونت سیما قبل از آغاز ماه محرم، فهرستی از برنامه‌های مناسبتی و سریال‌های ویژه این ماه را اعلام کرد اما حالا و با گذشت ۱۳ روز از این ماه نشان می‌دهد که این فهرست این بار هم آورده جدیدی برای مخاطبانش نداشته و بیشتر برای پر کردن کنداکتور مناسبتی سیما و همچنین ارائه آمار به مدیران بالادستی می‌تواند کاربرد داشته باشد. اتفاقی که هر بار قبل از مناسبت‌های ملی و مذهبی رخ می‌دهد و با پایان مناسبت‌ها هم از طریق مرکز تحقیقات صداوسیما و با استناد به آمار دیگری اعلام می‌شود که پخش برنامه‌های مناسبتی با چه میزان از موفقیت برخوردار بوده است.
این بار هم بخش اعظم این فهرست به برنامه‌های روتین اختصاص یافت که پیش از این در مناسبت‌های دیگر هم روی آنتن رفته و صرفا رویکردشان در ایام محرم تغییر کرده است. همچنین بخش دیگر به پخش برنامه‌های زنده از کربلا و حرمین مطهر تعلق داشت که اگرچه می‌توانست مخاطب را ساعتی به زیارت این حرمین ببرد و با ارتباط مستقیمی که برقرار می‌شد در حال و هوی آن مکان مقدس قرار بگیرد اما همین اقدام هم هر ساله به سهل‌الوصول‌ترین شیوه ممکن انجام می‌شود.
دست بالای تکراری‌ها در رقابت مجموعه‌های نمایشی
روزهای اولیه محرم دو سریال جدید به عنوان آثار محرمی سیما در کنداکتور پخش قرار گرفت؛ سریال «به وقت صبح» و «دریا نزدیک است» هر دو در قالب مینی سریال با بازیگرانی که کمتر چهره بودند روی آنتن رفت. «به وقت صبح» در امور استان‌های صداوسیما تولید شد و «دریا نزدیک است» در سیمافیلم و هر دو اثر به دست کارگردانانی ساخته شدند که پیش از این کار شاخصی نداشته‌اند و همانطور که انتظار هم می‌رفت در جذب مخاطب موفقیت چندانی کسب نکردند.
کاوه خداشناس بازیگر اصلی «به وقت صبح» بود و نقش یک روحانی را در این سریال ایفا کرد که به کارگردانی جواد میرزاآقازاده از شبکه یک سیما روی آنتن رفت. او به جلسه خواستگاری جوانی می‌رود تا به ازدواج او کمک کرده باشد و حتی برای او کار پیدا می‌کند و همین اتفاقات، چالش‌هایی را به وجود می‌آورد که بعدا در تصمیمات خود شک می‌کند. روند قصه و فراز و نشیب داستانی این مینی سریال کمتر مخاطب را با خود همراه کرد و در همذات پنداری مخاطب با تردید روحانی و قصه سریال ناکام ماند.
بازیگر اصلی «دریا نزدیک است» هم نادر فلاح بود. او از بیماران مراقبت می‌کرد و سطح زندگی مادی و درآمد کم باعث شد که مشکلاتی را با فرزندانش داشته باشد. این مینی سریال به کارگردانی علی مهدی پور و تهیه کنندگی فرزین مهدی پور ساخته و از شبکه سه سیما پخش شد. «دریا نزدیک است» از فرصت حضور بازیگران نام آشناتری همچون رضا فیاضی، بهرام ابراهیمی، جهانگیر الماسی و… برخوردار بود اما قصه این سریال هم نتوانست گیرایی چندانی برای مخاطب ایجاد کند.
در کنار این سریال‌های جدید، تلویزیون باز هم تکرار سریال‌هایی چون «مختارنامه» ساخته داوود میرباقری، «شب دهم» ساخته حسن فتحی، «سفر سبز» ساخته محمدحسین لطیفی، «پریدخت» ساخته سامان مقدم و «رسم عاشقی» ساخته سعید سلطانی را از شبکه‌های مختلف سیما پخش کرد هر یک جزو بهترین کارهای زمان خود با محوریت محرم و امام حسین (ع) بوده اند.
این سریال‌ها باز هم جای خالی آثار نمایشی جذاب را برای مردم پر کرده‌اند و اگر آماری از تعداد مخاطبان بالای این سریال‌ها در محرم ۹۸ ارائه شود چندان دور نیست چراکه بار نبود آثار باکیفیت و غنی را به دوش می‌کشند و هر یک از این مجموعه‌ها (که به طور مکرر از ویژگی‌های آنها سخن گفته شده است) با شاخصه‌ای از جمله بیان تاریخ، پروداکشن، بازیگران توانمند و چهره، قصه جذاب و پرکشش توانسته است طلایه دار سریال‌های تلویزیونی محرمی باشد.
البته تلویزیون تا سال‌ها با بهره گرفتن از آنها خلا کارهای خلاق و جذاب را پر می‌کند و آنقدر این سریال‌ها را پخش می‌کند تا مخاطب را نسبت به همین داشته‌های اندک و غنی هم دلزده کند.
از ۲۳ شهریور هم سریال «مرضیه» در شبکه دو سیما روی آنتن می‌رود که باید دید می‌تواند به جمع اندک سریال‌های خاطره‌انگیز و شاخص تلویزیون در حوزه کارهای مناسبتی و محرمی اضافه شود یا خیر. این سریال به کارگردانی فلورا سام ساخته می‌شود و جمعی از بازیگران باسابقه در آن حضور دارند.
دو سریال ستایش ۳ و ترور خاموش هم که صرفا به جبر کنداکتور در ماه محرم روی آنتن می‌روند و نباید آنها را در دسته آثار مناسبتی قرار داد.
همچنین «مجلس حیرانی» به کارگردانی داریوش یاری از دیگر مینی سریال‌های در نظر گرفته شده برای ایام محرم و صفر است که هنوز تصویربرداری آن به پایان نرسیده است.
جای خالی برندسازی در حوزه برنامه‌های محرمی
اگرچه در حوزه سریال سازی به تعداد انگشت شمار، آثاری ساخته شده‌اند که از آنها نام برده شد اما در حوزه برنامه‌سازی این آمار به تعداد انگشت‌های یک دست هم نمی‌رسد؛ برنامه‌های برندی که مخاطب علاقمند و پیگیر داشته باشد و مثل برنامه‌هایی چون «سمت خدا»، «درس‌هایی از قرآن» و یا سایر برنامه‌های معارفی که در این سال‌ها مخاطبان پیگیری داشته اند در جذب بیننده تلویزیون موفق بوده باشند.
محرم امسال برنامه‌هایی چون «این شب‌ها» از شبکه یک، «کوی محبت» از شبکه دو، «مخاطب خاص» از شبکه سه از جمله برندهای قدیمی در این حوزه بودند که به پخش خود ادامه دادند. برنامه‌های جدیدی هم به تولید رسید همچون «سیاهپوش» با اجرای رسالت بوذری در شبکه سه، «گنجینه» با اجرای ساعد باقری در شبکه چهار از جمله برنامه‌های جدید سیما بودند که بیشتر تلاش کردند تا به شیوه‌ای متفاوت در این ایام عمل کنند.
شبکه سه همچنین به تازگی «چلچراغ» را به آنتن خود اضافه کرده است که پیش از این به دلیل حضور محمدرضا شهیدی‌فرد یکی از برندهای تلویزیون در ماه محرم محسوب می‌شد. گفتگوهای شهیدی فرد با مهمانان این برنامه که عموما از چهره‌های فرهیخته حوزه ادبیات و هنر و فرهنگ بودند از سطح یک گفتگوی معمولی فراتر می‌رفت که باعث می‌شد برنامه‌ای وزین و جذاب را رقم بزند.
از ایده‌های موفق شبکه نسیم در ماهه محرم امسال، نمای رادیو بود که روایتی رادیویی از یک داستان محرمی را به صورت سریالی پیش روی مخاطبان می‌گذارد و پخش آن هم همچنان ادامه دارد. این برنامه از معدود تولیدات متفاوت محرم امسال است که ظرفیت برند شدن در آینده را دارد
مجتبی امینی تهیه کنندگی این برنامه را بر عهده داشت که در فصل جدید اجرای برنامه را هم بر عهده گرفته است که با دو قسمتی که روی آنتن رفت محوریت جذابیت برنامه بیشتر به دلیل محمد فیلی بازیگر نقش شمر و یا خاطره‌هایی که رضا قنبری از حمل ضریح امام حسین (ع) به کربلا تعریف می‌کرد بوده است. حضور تهیه کننده در قامت مجری یک بار دیگر برنامه‌ای را که می‌رفت به یک برند شاخص تبدیل شود هدر کرد.
شبکه نسیم نیز هر سال برنامه «هزار داستان» را علاوه بر رمضان در ایام محرم و صفر هم به تولید می‌رساند که این بار از برنامه‌های تامینی استفاده می‌کند درحالیکه در نبود برنامه‌های جذاب و برند می‌توانست از این فرصت بهره بگیرد و مخاطب بیشتری را به خود جذب کند. این شبکه امسال البته برنامه «با حسین(ع) حرف بزن» را پخش می‌کند که تقریبا مدلی مشابه «گفتگوی تنهایی» دارد؛ برنامه موفقی که در چند فصل از شبکه چهار سیما پخش شد و حالا این برنامه با مدلی تقریبا مشابه آن هنوز به مخاطب چندانی دست نیافته است.
از ایده‌های موفق شبکه نسیم در ماهه محرم امسال، نمای رادیو بود که روایتی رادیویی از یک داستان محرمی را به صورت سریالی پیش روی مخاطبان می‌گذارد و پخش آن هم همچنان ادامه دارد. این برنامه از معدود تولیدات متفاوت محرم امسال است که ظرفیت برند شدن در آینده را دارد.
آسان‌ترین راه برای برنامه‌سازی در تاسوعا و عاشورا!
فارغ از برنامه‌های روتین که در روزهای هفته روی آنتن می‌رود نگاهی به شبکه‌های سیما در روزهای تاسوعا و عاشورا نشان می‌دهد این دو روز که باید پربارترین برنامه‌ها را به لحاظ معنوی و غنای معرفتی داشته باشد شاهد کمترین تلاشی برای پخش چنین برنامه‌هایی بوده است.
هرچند هنوز تا پایان ماه صفر زمان بسیاری باقی است اما تجربه ثابت کرده است که تایم طلایی رونمایی از برگ‌برنده‌های سیما، همین دهه اول است و به استناد آنچه در این دهه شاهد بودیم انتظار ویژه‌ای از ادامه راه هم نمی‌توان داشت
شاید بیراه نباشد اگر بگوییم تلویزیون در ایام محرم بیشتر از آورده دیگران استفاده می‌کند تا اینکه از ظرفیت برنامه سازان و اندیشه و خلاقیت برنامه سازی بهره گیرد و شبکه‌های سیما که باید متنوع ترین برنامه‌ها را به لحاظ جذابیت‌های بصری و نمایشی تولید کنند با قرار دادن آنتن روی مداحی‌ها و سخنرانی‌ها و عزاداری هیئت‌ها اتفاقی را رقم می‌زنند که خود مخاطب، با قرار گرفتن در این موقعیت‌ها می‌تواند بهره بیشتری از فضا ببرد بدون اینکه حتی دوربینی واسط قرار بگیرد.
تاسوعا و عاشورای امسال چندین شبکه اصلی تلویزیون در چندین ساعت از روز در اختیار پوشش زنده مراسم عزاداری شهرهای مختلف قرار گرفت. اتفاقی که هرچقدر هم جذاب است اما می‌توانست از یک شبکه انجام شود و هر چقدر هم گیرا باشد جزو ساده‌ترین شیوه پر کردن آنتن مناسبتی تلویزیون است.
هرچند هنوز تا پایان ماه صفر زمان بسیاری باقی است اما تجربه ثابت کرده است که تایم طلایی رونمایی از برگ‌برنده‌های سیما، همین دهه اول است و به استناد آنچه در این دهه شاهد بودیم انتظار ویژه‌ای از ادامه راه هم نمی‌توان داشت.
با سپری شدن هر تاسوعا و عاشوا این سوال در ذهن بوجود می‌آید که شورای معارف سیما و مدیران تلویزیون برای مناسبت‌های مهمی چون محرم و صفر که قرار است اسلام راستین را زنده نگه دارند، چه سیاستگذاری و خط مشی ویژه‌ای تدوین کرده‌اند که ماحصل آن چنین تولیداتی بوده است. واقعا روی آنتن بردن آنچه تاکنون در این ایام از سیما پخش شده چقدر برای مدیران وقت و هزینه به همراه داشته است!
*مهر
