بایگانی مهر 8, 1401

سینماپرس: اعضای هیأت انتخاب و داوری و فیلم‌های راه‌یافته به بخش مستند سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران معرفی شدند.

از «نینوا»، «بلمی به سوی ساحل» و «پرواز در شب» گرفته تا «سفر به چزابه» و «میم مثل مادر» همه آثار ساخته شده توسط کارگردانی به نام رسول ملاقلی‌پور است، یک فیلم، روایت جنگ است و دیگری روایت سال‌های پس از جنگ و آسیبی که باقی گذاشته، یکی روایت فتح است و دیگری روایت شکست، در واقع اگر کمی روی آثار این کارگردان متمرکز شویم، متوجه می‌شویم ملاقلی‌پور شاید با اسلحه به میدان جنگ نرفته باشد، اما همواره دوربینش حکم اسلحه‌ای را داشته تا دینش به دفاع مقدس و رزمنده‌ها را ادا کرده باشد.

یکی از این آثار «بلمی به‌سوی ساحل» است فیلمی که سال ۱۳۶۴ ملاقلی‌پور کارگردانی و نویسندگی آن را برعهده گرفت. داستانی که در اواخر مهر ۱۳۵۹ و درست زمانی که خرمشهر در خطر سقوط است روایت می‌شود. یک گردان از پاسداران به فرماندهی مرتضی برای کمک به رزمندگان این شهر از تهران حرکت می‌کند و چون جاده‌های آن حوالی در دست عراقی‌هاست، آنان بایستی از بندر ماهشهر به وسیله هلیکوپتر خود را به خرمشهر برسانند، مرتضی و گردانش یک روز پس از سقوط خرمشهر به آنجا می‌رسند. طی نقشه‌ای، مرتضی همراه دو تن از بازماندگان رزمنده در خرمشهر شبانه به کمک یک بلم از کارون می‌گذرد و به مواضع دشمن نفوذ می‌کنند تا با تهیه نقشه بتواند به عراقی‌ها ضربه بزند. آن‌ها از کارون می‌گذرند و طی چند روز اقامت در خرمشهر، با لباس عراقی‌ها اطلاعات لازم را بدست می‌آورند. اما چون عراقی‌ها از وجود آن‌ها باخبر می‌شوند ناچار بازمی‌گردند و شب هنگام، بر اثر درگیری با عراقی‌ها همراهان مرتضی به شهادت می‌رسند و مرتضی آنان را به وسیله همان بلم به آن سوی کارون می‌رساند.

به مناسبت هفته دفاع مقدس و برای مرور بر آنچه که زمان ساخت این فیلم رخ داده، به گفت‌وگو با بهزاد بهزادپور، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، تدوین‌گر و بازیگر سینما پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

ساخت یک فیلم در زمان جنگ، در محدوده جنگی و احتمالا با محدودیت‌های بودجه‌ای چه سختی‌هایی داشت؟

خاطرات درباره «بلمی به سوی ساحل» زیاد است، از مشکلاتی که برای ما پیش آمد، کمبود امکاناتی که داشتیم، رنجی که بچه‌ها مخصوصا رسول ملاقلی‌پور متحمل شدند و البته خنده‌ها و شادی‌هایی که باهم داشتیم. همه ما رنج بسیار زیادی برای ساخت این فیلم متحمل شدیم، چون زمان جنگ بود، هیچ امکاناتی به ما نمی‌دادند و در نهایت هم سپاه یک تانک به ما داد و تمام فیلم را با همان یک تانک ساختیم. ما مشکلات زیادی داشتیم و در صحنه‌هایی هم که نیاز به تانک بیشتری داشتیم، با دوستان آن را سوار کمرشکن‌ها می‌کردند و می‌بردیم و در شهرهای مختلف فیلمبرداری را انجام می‌دادیم.

این کار مشکلی برای شما ایجاد نکرد؟

شاید باور نکنید، برای این کار آمدند ما را دستگیر کنند، چون در زمان جنگ کار غیرقانونی انجام داده و ادوات جنگ را جابه‌جا کرده بودیم. از این قبیل صحبت‌ها تا در نهایت یک روحانی جوان آمد جلو و پادرمیانی کرد و ماجرا به خیر گذشت. به دلیل بودجه پایین، پولی نداشتیم که برویم در هتل یا جایی مستقر شویم، یک حوزه علمیه متروکه‌ای در یکی از شهرهایی که فیلمبرداری می‌کردیم بود و همان روحانی لطف کرد آن‌جا را در اختیار ما قرار داد و آن‌جا مستقر شدیم. حتی پوتین مناسب برای پوشیدن نداشتیم، برای نمونه، پوتینی که پای من بود، دو سایز بزرگ‌تر بود و من با آن کفش، به سختی می‌دویدم.

یادتان است در کدام شهر ساکن شدید؟

ما در شهرهای زیادی فیلمبرداری کردیم. دقیق به خاطر ندارم کجا بود، چون شهرهای زیادی را گشتیم؛ در خرمشهر، سوسنگرد، دزفول، ماهشهر، شوشتر، منطقه سد لتیان و… فیلمبرداری کردیم. در آن شرایط، اوضاع شهرهای نزدیک به جبهه، بسیار خطرناک بود و احتمال شهید شدن بچه‌ها وجود داشت.

پس صحنه‌هایی که در خرمشهر بود را چگونه گرفتید؟ احتمالا کار کردن در آن شرایط بسیار برایتان دشوار بود درسته؟

بله شرایط بسیار خطرناک بود و ما با سختی فیلمبرداری انجام دادیم. حتی وقتی گروه فیلمسازی می‌خواست وارد خرمشهر شود، حدود دو سوم عوامل فیلم حاضر نشدند بیایند و ما با کم‌ترین اعضا وارد آن شهر شدیم و فیلمبرداری را انجام دادیم. فقط صحنه‌های خرمشهر خطرناک نبود، پایان فیلم را هم که در سد لتیان گرفتیم، خطرناک بود. روی یک قایق فرسوده و کوچک نشسته بودیم که اگر مقداری کج می‌شدیم، ته آب می‌افتادیم و احدی به داد ما نمی‌رسید، چون سه ساعت از نیمه‌شب گذشته بود و هیچ کمکی هم نداشتیم. درصورتی که حتی نیاز هم نبود این کار را انجام دهیم، چون تاریک بود و آب دیده نمی‌شد.

این سختی در پشت صحنه هم بود؟ سخت‌گیری‌های رسول ملاقلی‌پور تا چه اندازه بود؟

پشت صحنه «بلمی به سوی ساحل» یک حال و هوای دوستانه‌ای داشت که در خود فیلم هم حس می‌شود. اصلا برای ما، ترتیب آمدن نام‌ها در تیتراژ اهمیتی نداشت، اصلا مهم نبود که نام‌مان می‌آید در تیتراژ یا نه، چون همه ما می‌گفتیم تا چند روز دیگر شهید می‌شویم و شهرت‌طلبی برایمان معنایی نداشت. رسول ملاقلی‌پور به من گفت اسمت را سوم بزنم یا چهارم؟ گفتم اصلا اسمم را نگذار. چه اهمیتی دارد؟ ما که قرار نیست بمانیم، قرار است شهید شویم. حال و هوای تمام عوامل همین بود. آن روزها بسیاری از عوامل این فیلم، در جبهه‌ها در حال جنگیدن بودند و همکاری در ساخت فیلم را در حاشیه وظیفه اصلی‌شان می‌دیدند. یادم است که در خط مقدم جبهه بودم که فیلم را در اهواز اکران کردند. بچه‌هایی که رفتند مرخصی، آمدند به من گفتند که «فیلم «بلمی به سوی ساحل» به نمایش درآمده، نمی‌روی فیلم را تماشا کنی؟» که در پاسخ (با خنده) گفتم قهرمانان آن فیلم مقوایی هستند، قهرمانان اصلی این‌جا در جبهه هستند.»

دستمزدتان برای آن شرایط سخت را بالا تعیین کرده بودید؟ یادتان می‌آید که چه‌قدر بود؟

ما برای «بلمی به سوی ساحل»، دستمزدی نگرفتیم، اصلا قراردادی نداشتیم که بخواهیم چیزی بگیریم. این مسائل برای ما اهمیتی نداشت. کار با رفاقت جلو رفت. همه بچه‌های این فیلم، خوب و صادق و اهل بگو و بخند بودند. رسول، خودش به تنهایی دریای احساس و عشق بود. در واقع، ما با یکدیگر همکار نبودیم بلکه زندگی می‌کردیم. کارگردان باید همچین آدمی باشد که عوامل پشت صحنه با هم بگویند، بخندند. واقعا از کنار هم بودن لذت می‌بردیم. سرانجام هم فیلم خوبی شد، چون باطن درستی داشت.»

گفتید تمام عوامل این فیلم باهم همکاری داشتند خطایی هم انجام دادید که نیاز به اصلاحش باشد؟ اصلا جالب‌ترین اتفاقی که پشت صحنه این فیلم افتاد چه بود؟

حتی اگر اشتباهی هم در کار پیش می‌آمد، با پشتکار و همدلی حلش می‌کردیم. یادم می‌آید وقتی فیلمبرداری در خوزستان تمام شد و در راه برگشت بودیم، یادمان افتاد که صحنه شناسایی ادوات عراقی‌ها را به دست نیروهای اطلاعات خودی نگرفته‌ایم؛ در حالی که اصل داستان فیلم و هدف از نفوذ رزمنده‌ها به پشت خط دشمن، همین صحنه بود. همین‌طور که تو اتوبوس نشسته و در راه برگشت به تهران بودیم، از جلوی یک پادگانی رد شدیم که روی تابلویش نوشته بود یگان زرهی. روح‌الله برادری که دستیار کارگردان بود، یک‌دفعه گفت برویم داخل پادگان که رسول ملاقلی‌پور گفت «هماهنگ نشده است» و او پاسخ داد «چه کار داری که هماهنگ نشده است؟ برویم داخل.»

خلاصه اتوبوس همین‌طوری رفت داخل پادگان و وقتی نگهبان دژبان از ما سوال کرد، روح‌الله خیلی ناگهانی گفت آقا ما از فرماندهی کل قوا نامه داریم و باید برویم داخل و از این حرف‌ها. خلاصه شلوغ شد و ما رفتیم داخل و در حد ۲۵ دقیقه، آن صحنه شناسایی ادوات عراقی را در کنار چند نفربر و بی‌ام‌پی ضبط کردیم و سوار اتوبوس شدیم. دمِ درِ پادگان در حالی که دژبان حسابی حساس شده و گیر داده بود، گاز اتوبوس را گرفتیم و با گفتن این‌که «ببخشید اشتباه آمدیم»، زدیم بیرون.

وقتی می‌گویم عوامل پشت هم بودند به این دلیل است، افرون بر باطن و محتوا، فیلم ظاهر خوبی هم داشت. آقای حمید شریفی، لباس‌ها را به خوبی طراحی کرده بودند در حال حاضر ایشان، استاد دانشگاه هستند. دکورها را هم او به خوبی ساخت. برای نمونه، آن صحنه‌ای را که سرباز عراقی با گلوله به رزمنده‌ای که نماز می‌خواند، شلیک می‌کند، در همان حوزه علمیه گرفتیم.

موسیقی فیلم بسیار تاثیرگذار است، درباره ساخت آن چیزی به خاطر دارید؟

بله موسیقی فیلم بسیار قوی است. موسیقی را محسن نفر برای فیلمی دیگر به تهیه‌کنندگی حوزه هنری ساخته بود که چون آن کار به سرانجام نرسید، برای «بلمی به سوی ساحل» استفاده کردند و بسیار روی فیلم نشست.

شما گفتید برای «بلمی به سوی ساحل» قرار دادی نبستید و پولی هم دریافت نکردید، چرا حالا دیگر اینگونه نیست و در هر شرایطی قراردادها بسیار بالاست، چه اتفاقی افتاده؟

آن زمان بحث شاگرد و استادی و احترام به بزرگ‌تر بود، هنرمندان سزارین نمی‌شدند، بلکه زاییده می‌شدند، اما حالا جوانان، نه آداب می‌دانند، نه تجربه و معرفت دارند.
بعید می‌دانم بشود تجربه «بلمی به سوی ساحل» را تکرار کرد، مگر این‌که همین بچه‌های شاخ شکسته و قدیمی دوباره دور هم جمع شوند و یک فیلمی بسازند. شما نگاه کنید سیستم فرهنگی ما به گونه‌ای است که دائم باد مخالف می‌وزد، نه دلجویی، نه محبتی، نه تشویق و قدردانی. البته ما هم خودمان را بازنده نمی‌دانیم، ما این کار را برای خدا، شهدا و خودمان انجام دادیم و بازنده نیستیم. همه ما در آن فیلم دلی کار کردیم.

*خبرانلاین

به گزارش سینماپرس، محمدمهدی اسماعیلی در پیامی به اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان علمی فرهنگی ملل متحد، با بیان اینکه یونسکو با تدبیری هوشمندانه سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ را به عنوان دهه جهانی تقارب فرهنگ‌ها معرفی و نامگذاری کرده است، نوشت: در این ارتباط اقدامات موثری از سوی کشورها انجام شد و اکنون در آخرین سال این دهه قرار داریم؛ به نام جمهوری اسلامی ایران به عنوان گام اول پیشنهاد می‌کنم با الگویی برای صلح و توسعه پایدار، طرح راهبردی با عنوان «خواهرخواندگی شهرهای مرزی کشورها با شهرهای مرزی کشورهای همسایه» به منظور هم‌افزایی و توسعه روابط فرهنگی و اجتماعی در دستور کار یونسکو قرار گیرد تا خطوطی سبز و مولد بر روی مرزها نمایان شود.

وی همچنین خواستار حفظ و اعتلای معنویت و پاسداشت حریم خانواده در برابر تهدیدهای فضای مجازی شد و تاکید کرد: افزایش دسترسی کودکان و نوجوانان به محصولات دیجیتالی، از بازی های رایانه‌ای تا حضور در شبکه‌های اجتماعی، گرچه ظرفیت‌های آموزشی و یادگیری را در اختیار آنان قرار داده است اما کم رنگ شدن روابط خانوادگی و نیز رها شدن کودکان و نوجوانان در اقیانوسی از اطلاعات و داده‌های ناهمسان با آنان را نمی‌توان نادیده گرفت.

متن پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان علمی فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در کشور مکزیک، که توسط احمد پاکتچی سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو قرائت شد، به شرح زیر است:

در دو دهه اخیر تحولات اجتماعی و فناورانه در جهان به صورت حیرت‌آوری موجب سرگشتگی تصمیم‌سازی‌ها به خصوص در حوزه‌های گوناگون فرهنگی شده است، بطوریکه تصمیم‌گیری‌های جدید همواره با چالش‌های غیرقابل انتظار روبه رو بوده و بحران‌های جدی و جدیدی در مقابل ملت‌ها و حکومت‌ها قرار داده است.

همانطور که همه ما شاهد هستیم، به جای آنکه علم و فناوری و اطلاعات در خدمت رستگاری انسان و اعتلای معنوی او باشد، در بیشتر موارد در خدمت افرادی قرار گرفته که جز به آیین منفعت نمی‌اندیشیند. در دو دهه اخیر، علاوه بر پیشرفت‌های بزرگی که در حوزه‌های علم و فناوری نصیب بشر شده، انسان بیش از همیشه طعم تلخی و تبعیض را چشیده است.

با تشکر از خانم اُدره ازوله دبیرکل محترم یونسکو که از زمان تصدی ایشان این دومین بار است که نشست وزرای فرهنگ با مدیریت یونسکو برگزار می‌شود و همین طور تشکر از کشور میزبان این کنفرانس، مکزیک که سال‌ها با همکاری یونسکو تلاش‌های ارزشمندی را برای احیای فرهنگ‌ها با رویکرد توسعه پایدار در جهان داشته و دارد، امیدوارم با بهره‌مندی از فرهنگ غنی ملت‌ها به تصمیم‌های منصفانه‌ای که بر ستون‌های عدالت و صلح پایدار استوارند، همت نماییم.

سال گذشته، آقای آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در سخنرانی خود در هفتاد و ششمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد، شش شکاف بزرگ در تصمیم‌سازی برای برون رفت از وضعیت بغض آلود جهان کنونی مطرح کردند، که نخستین آن برطرف کردن شکاف صلح در سطح جهان است. برای احیای اعتماد و امیدبخشی به همکاری‌ و درک متقابل نیازمندیم. فرهنگ‌ها با ظرفیت های متنوع شان بهترین نقش را می‌توانند ایفا نمایند.

برای برون رفت از وضعیت کنونی در جهان، جامعه انسانی را باید به مرحله تعاون مشترک ارتقا داد با بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و ظرایف فرهنگی و هنری ملت‌ها در پیشبرد انسجام و اقتدار صلح موفق خواهیم شد. مردم جهان از تبعیض، جنگ، خشونت و افراط به ستوه آمدند و این فرصتی بی‌نظیر است که همگان از میراث معنوی ملت‌ها بهره‌مند شوند.

بر این باورم با ترکیبی هوشمندانه از امید، معنویت و عدالت، می‌توان چالش‌های کنونی را مدیریت کرد، زیاده‌خواهان با جنگ افروزی و از بین بردن میراث فرهنگی که متعلق به بشریت است، می‌خواهند جامعه انسانی آینده را از هویت اصیل شان مبرا کنند و امیدها را بخشکانند تا تحقق عدالت و آزادی از میان برود و از انسان به عنوان ابزاری در جهت بهره‌مندی از منافع مادی‌شان استفاده کنند. روند کنونی و پیامدهای آن در جهان چنین رژیم‌ها و قدرت‌هایی را به ما نشان می‌دهد.

با تدبیری هوشمندانه از سوی یونسکو سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ به عنوان دهه جهانی تقارب فرهنگ‌ها معرفی و نامگذاری شد و البته در این رابطه اقدامات موثری از سوی کشورها انجام شد. در آخرین سال این دهه قرار داریم. به نام جمهوری اسلامی ایران به عنوان گام اول پیشنهاد می‌کنم با الگویی برای صلح و توسعه پایدار، طرح راهبردی با عنوان «خواهرخواندگی شهرهای مرزی کشورها با شهرهای مرزی کشورهای همسایه» به منظور هم‌افزایی و توسعه روابط فرهنگی و اجتماعی در دستور کار یونسکو قرار گیرد تا خطوطی سبز و مولد بر روی مرزها نمایان شود.

بهره‌مندی از ظرفیت‌های فرهنگی و احترام متقابل اقوام برای حفظ ارزش‌ها و میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس ما را در توسعه و کرامت و پویایی ملت‌ها یاری خواهد کرد. امیدوارم سال آینده به عنوان «شهرهای خواهرخوانده مرزی» با رویکرد توجه به بن مایه‌های اصیل فرهنگی نسبت به تحقق عدالت و توسعه پایدار اقدامات موثری صورت پذیرد. با این امید که نخستین گام‌های ضروری برای رهیافت‌های تقویت صلح و توسعه پایدار که همان استفاده از ظرفیت‌های ارزشمند فرهنگ و هنر ملت‌هاست برداشته شود.

ملت‌های آزاده با استفاده از این الگوی عملی آسان، با همسایگانشان به گفت و گوی صمیمانه بنشینند و ضمن احترام متقابل با رویکرد حل معضلات پدید آمده در جهان جدید، همدیگر را یاری نمایند. بر این باورم که در سایه صلح، خلاقیت‌ها و ابتکارات در ملت‌ها سرعت بیشتری پیدا می‌کند و آرامش به ملت‌ها باز می‌گردد.

عالیجنابان، قسمت دوم سخنانم در حفظ و اعتلای معنویت و پاسداشت حریم خانواده در برابر تهدیدهای فضای مجازی است. با توجه به دسترسی منابع هویتی متنوع در فضای مجازی با پدیده‌ای مواجه هستیم که هویت‌های جوامع را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. افزایش دسترسی کودکان و نوجوانان به محصولات دیجیتالی، از بازی های رایانه‌ای تا حضور در شبکه‌های اجتماعی، گرچه ظرفیت‌های آموزشی و یادگیری را در اختیار آنان قرار داده است اما کم رنگ شدن روابط خانوادگی و نیز رها شدن کودکان و نوجوانان در اقیانوسی از اطلاعات و داده‌های ناهمسان با آنان را نمی‌توان نادیده گرفت. بطوریکه آسیب پذیری های روحی و روانی آنان را بشدت افزایش داده است.

جمهوری اسلامی ایران به اقتضای مبانی اعتقادی و بن مایه‌های تمدن دیرپای خود، خواستار جهانی سرشار از صلح و آرامش بر اساس کرامت انسانی است و بر مبنای اصول انقلاب اسلامی، سیاست موزون گسترش روابط دیگر کشورها را بر پایه احترام عملی به استقلال و برابری حقوق بین کشورها ادامه خواهد داد.

وظیفه خود می‌دانم که از تلاش‌های دور و نزدیکی که در همه جا با این نگاه به انجام می‌رسد صمیمانه تشکر کنم. اگرچه تهدیدهای پیش روی جهان ما زیاد است، با این وجود امیدها و فرصت‌های تغییر آنها نیز فراوان است و با گفت و گو و همفکری و با استفاده از منابع و ذخایر معنوی و مادی راه حل های مناسب را خواهیم یافت. اگر چهره‌ جهان ما، ناامنی و فقر و جنگ است، چهره‌ بنیادین آن میل و تلاش در راه صلح و توسعه و امنیت پایدار است. با اتکا بر اندیشه‌ها می‌توانیم جهان را بسازیم و آینده روشنی را ببینیم انشاءالله.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (UNESCO) که به‌ طور خلاصه یونسکو نامیده می‌شود، یکی از سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که سال ۱۹۴۵ تشکیل شد. هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین‌المللی در زمینه‌های آموزشی و علمی و فرهنگی به منظور افزایش احترام به عدالت و قانون‌مداری و حقوق بشر، بر پایه منشور سازمان ملل متحد است و این روزها جدیدترین اجلاسیه آن با حضور وزرای فرهنگ برخی کشورهای عضو در کشور مکزیک برگزار می‌شود.