تجربه‌های عاشقانه یک سندروم دان با «ریتم کند»/ حق مطلب ادا نشد – خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان
محسن علیدادی تهیه‌کننده و کارگردان مستند «ریتم کند» که در بخش مسابقه بلند پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: «ریتم کند» درباره یک پسر ۲۸ ساله مبتلا به سندروم دان است و پرداختن به ابعاد مختلفی از زندگی او را با تاکید بر عشق دنبال می‌کند. البته پرداختن به تمام ابعاد روانشناختی و زیستی یک فرد مبتلا به سندروم دان آن هم در یک اثر امری محال است اما من سعی کردم بر یکی از ابعاد و نیازهای فردی و اجتماعی تمرکز کنم و بیشتر به آن بپردازم و آن موضوعی است که از نگاه عوام «عاشق پیشگی» به شمار می‌رود اما وقتی آن را گسترده و باز می‌کنیم متوجه می‌شویم که در واقع این گروه درکی از عشق ندارند و شاید نیاز جنسی‌شان این تعبیر را برای ما ایجاد می‌کند، در واقع آن‌ها بیشتر بلد نیستند این احساس را بروز بدهند.
وی افزود: در واقع این گروه از افراد جامعه، شناخت درستی از مقوله جنسی ندارند و حتی درباره آن محدود، تهدید و منع شده و نتوانسته‌اند نگاه بازتری نسبت به آن داشته باشند و بعضاً آن را در قالب رفتارهای عاشقانه ابراز می‌کنند. متاسفانه دختران و پسران ما در جامعه همزمان با اینکه که به بلوغ جنسی رسیده‌اند، به بلوغ فکری نمی‌رسند.
این فیلمساز با بیان اینکه در این اثر سعی کرده است فراتر از نگاه عامه به بیماران مبتلا به سندروم دان حرکت کند، عنوان کرد: من کاراکتر محوری فیلم را به نوعی در فضای باز و اجتماعی قرار دادم زیرا او از زدن حرف‌های عادی گاهی می‌ترسید. ما ابراز نیازهایمان و عشق را در زندگی خود حق خود می‌دانیم اما چه بسا این افراد در این ابراز از سوی خانواده و جامعه منع شده‌اند و فکر می‌شود اگر به آن‌ها زمینه این بروز و ظهورها داده شود مخاطره ایجاد خواهند کرد. در «ریتم کند» موقعیتی فراهم کردم تا کاراکتر محوری توانمندی‌های خود را بروز بدهد. برای مثال در فیلم ما رویای کاراکتر رانندگی است نه به این معنا که با سرعت زیاد در اتوبان حرکت کند بلکه همین که پشت فرمان بنشیند برایش کافی بود. بنابراین ماشینی را در اختیار او قرار دادیم و او بعد از این همیشه خود را راننده خواهد دانست.
علیدادی خاطر نشان کرد: نیازهای این افراد باید به اندازه توانشان مورد توجه قرار بگیرد. یک نکته مهم دیگر پیشگیری از ورود این افراد به دنیا و تولدشان است زیرا در دنیای ما واقعاً اذیت می‌شوند و آموزش پذیری‌شان روند کندی دارد. آن‌ها افراد عاقلی هستند اما ریتم کندی در یادگیری دارند.
به دلیل محدودیت‌های اعتقادی حق مطلب را ادا نکردیم
وی در پاسخ به این سوال که چه محدودیت‌هایی با توجه به سوژه و موضوع فیلم خود در طرح مسائل و معضلات بیماران مبتلا به سندروم دان در «ریتم کند» داشته است، توضیح داد: بی شک در بیان مسائلی که نیاز هر موجود زنده‌ای است، به خاطر محدودیت‌های اعتقادی نتوانسته‌ایم حق مطلب را ادا کنیم. متاسفانه برای نیازهای عاطفی و جنسی بیماران سندروم دان هیچ فکری نمی‌شود. از سویی دیگر فضای مستندسازی یک تعریف اخلاقی دارد و آن اهمیت حفظ حریم خصوصی سوژه‌ها است. متاسفانه برخی از سوژه‌های مورد نظر در فیلم ما دچار اختلالات جنسی می‌شوند و موبایل آن‌ها پر از مسائلی است که متاسفانه نمی‌توانیم شفاف در یک فیلم طرح کنیم. در مجموع این محدودیت‌ها اگرچه به شدت بر کار ما سایه انداخته است اما سعی کردم در حد حتی یک اشاره برای مخاطب این مسائل را مطرح کنم. غالب بچه‌های سندروم دان درک درستی از ترحم، تمسخر، لذت، احساسات و عواطف ما ندارند. آن‌ها موجودات خارق‌العاده‌ای هستند و گویی بچه‌ای ۵ ساله در فیزیک ۴۰ ساله دیده می‌شود. مواجهه با آن‌ها برای ما جذاب به نظر می‌رسد و آن‌ها را بی آزار می‌دانیم در حالی که باید این نوع نگاه خود را تغییر دهیم. ما در حوزه آموزش به این گروه به شدت خلا داریم و باید این کمبودها از خانواده گرفته تا نظام‌های دیگر امکاناتی، رفاهی، ورزشی و … برایشان حل شود.
غالب بچه‌های سندروم دان درک درستی از ترحم، تمسخر، لذت، احساسات و عواطف ما ندارند. آن‌ها موجودات خارق‌العاده‌ای هستند و گویی بچه‌ای ۵ ساله در فیزیک ۴۰ ساله دیده می‌شود. مواجهه با آن‌ها برای ما جذاب به نظر می‌رسد و آن‌ها را بی آزار می‌دانیم در حالی که باید این نوع نگاه خود را تغییر دهیم علیدادی در پاسخ به این سوال که انجمن‌های حمایت از بیماران مبتلا به سندروم دان چه موانع و حساسیت‌هایی را در نحوه به تصویر کشیدن معیشت و شرایط این گروه در «ریتم کند» اعمال کردند، بیان کرد: مواضع این گروه برای من اهمیتی نداشت زیرا ما نگاهی واقع‌گرایانه نسبت به این موضوع در کارمان داشتیم تا بتواند موجب توجه درست به این گروه شود. در غیر این صورت اگر قرار باشد همه چیز عالی به تصویر کشیده شود، دیگر با یک اثر مستند مواجه نیستیم.
این کارگردان ادامه داد: توجه بیش از اندازه و صرفاً مثبت به یک گروه یا موضوع اتفاقاً باعث مهجور واقع شدن آن هم می‌شود. به نظرم در این جریان، نیازهای فردی سندروم دانی‌ها به حاشیه رفته است. آن‌ها اگرچه می‌توانند و باید ازدواج کنند اما در بندهای قانونی ازدواج نادیده گرفته شده‌اند و باید برای ازدواج آن‌ها قوانین مجزایی دیده شود. این مباحث باز هم بسیار گسترده است و لازم است گروه مفصلی درباره آن پژوهش میدانی کنند و در وهله اول پیشگیری از ورود آن‌ها به دنیا کنیم. آن‌ها در دنیای ما گم می‌شوند زیرا دنیای سالم‌تری دارند اما در اقلیت هستند و انگار ما خلاهای خود را در این گروه‌ها می‌بینیم.
وی درباره پژوهش‌های صورت گرفته قبل از شروع این مستند بیان کرد: ابتدا قرار بود مستند دیگری درباره یک دختر نوجوان مبتلا به این بیماری بسازم که توانمندی‌هایی فراتر از انتظار ما از این گروه داشت. پژوهش‌های میدانی زیادی درباره سندروم دان داشتم و تقریباً با ۳۰۰ نفر از آن‌ها صحبت کردم و با تعدادی از آن‌ها در کشورهای دیگر ارتباط گرفتم و شرایط آن‌ها نیز به طور کلی شبیه به ما بود. اگرچه شاید امکانات بهتری برای تامین نیازهای فردی داشتند اما دیدگاه مردمشان نیز تقریباً نزدیک به ما بود.
علیدادی در پایان گفت: امیدوارم «ریتم کند» دیده شود، منظورم صرفاً در جشنواره «سینماحقیقت» نیست بلکه عموم مخاطبان این کار را ببینند. زیرا می‌تواند برای خانواده‌های سندروم دان و جامعه‌ای که با این گروه در ارتباط است، موثر واقع شود. من از نگاه فراانسانی و اینکه بخواهم آن‌ها را فرشته نشان بدهم، پرهیز و سعی کرده‌ام واقع بین باشم. به دلیل پژوهش‌های زیادی که درباره این موضوع داشتم، حیفم آمد آن را رها کنم. همچنین ۵ ماه تصویربرداری این کار طول کشید و تدوین آن هم بیش از یک سال زمان برد و کار سختی بود. البته شرایط کرونا نیز به طولانی شدن کار دامن زد. یکسری از سکانس‌ها را به خاطر همان محدودیت‌هایی که صحبت شد، حذف کردم. سکانس‌هایی که می‌توانست مخاطب را درگیر کند نیز بعضاً به خاطر حفظ حریم خصوصی سوژه استفاده نکردیم. در نهایت امیدوارم این اثر مورد توجه قرار بگیرد.