سینماپرس: برای قضاوت درباره جایگاه امروز جشنواره جهانی فیلم فجر نمی‌توان سابقه برگزاری این رویداد در قالب بخش «بین‌الملل» جشنواره فجر در بهمن‌ماه هر سال را طی ۳۳ دوره پیش‌تر، نادیده گرفت.
به گزارش سینماپرس، سومین روز از جشنواره سی‌وهفتم با درخشش یک فیلم دانمارکی، استقبال از یک مستند تلخ و رونمایی از سه فیلم ایرانی جدید سپری شد.
امروز یکشنبه اول اردیبهشت ماه مصادف با نیمه شعبان و میلاد پربرکت مهدی موعود (عج) برنامه‌های چهارمین روز برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر با اکران تعداد دیگری از فیلم‌های ایرانی و خارجی راه‌یافته به بخش‌های مختلف این رویداد پیگیری می‌شود.
نکته روز؛ دورهمی به سبک جهانی؟
«جشنواره جهانی فجر پل ارتباط ایران با سینمای جهان و با حدود ٢۵٠ میهمان و برنامه‌های متنوع فرصت ساز تبادل تجربه، دانش، اقتصاد و فناوری سینمایی است. با توطئه‌ها و تحریم‌ها نتوانستند این پل را واژگون کنند. سینمای ایران تحریم پذیر نیست.» این صریح‌ترین اعلام نظر مقام ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یعنی سیدعباس صالحی درباره جشنواره جهانی فیلم فجر است که روز گذشته در حساب توئیتری او درج شد.
به‌رغم این حمایت صریح از سوی وزیر ارشاد اما گویی وضعیت جشنواره جهانی فجر آن‌قدرها هم تثبیت‌شده نیست چه اینکه همزمان با انتشار همین توئیت و زمانی که حسین انتظامی در مقام سرپرست سازمان سینمایی در میان اصحاب رسانه قرار گرفت، بیش از هر چیز با پرسش‌هایی مرتبط با سرانجام استمرار برگزاری مستقل جشنواره جهانی و نیز احتمال ادغام مجدد آن با بخش ملی این رویداد مواجه شد.
سوالاتی که البته انتظامی به شیوه مرسوم و دیپلماتیک خود هیچ پاسخ صریحی به آن نداد و همه چیز را به آینده و تدوین آئین‌نامه‌ای متناسب با نظر سینماگران موکول کرد؛ همان سینماگرانی که پیش‌تر در یک اظهارنظر جنجالی، «ادغام دو جشنواره فجر» را یکی از «مطالبات» آن‌ها توصیف کرده بود! به همین جهت هم همچنان آینده «جشنواره جهانی فیلم فجر» همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
با این وجود اما واقعاً چقدر می‌توان رویدادی که امسال چهارمین دوره برگزاری مستقل خود در فصل بهار را تجربه می‌کند را منطبق بر استانداردهای یک رویداد بین‌المللی دانست و استقلال آن را ضروری برشمرد؟
برای قضاوت درباره جایگاه امروز جشنواره جهانی فیلم فجر نمی‌توان سابقه برگزاری این رویداد در قالب بخش «بین‌الملل» جشنواره فجر در بهمن‌ماه هر سال را طی ۳۳ دوره پیش‌تر، نادیده گرفت. واقعیت این است که پسوند «بین‌المللی» جشنواره فیلم فجر در بیش از سه دهه برگزاری همواره مورد انتقاد صاحب‌نظرانی بود که متوجه لزوم تخصیص بخشی از ظرفیت این رویداد سینمایی با ویترین پرسروصدای تولیدات داخلی نمی‌شدند و این سبک برگزاری و سهم دادن به سینمای جهان در یک رویداد کاملاً داخلی را موجب بی‌هویت شدن این رویداد قلمداد می‌کردند.
به همان اندازه که جشنواره جهانی در رونمایی و جذب فیلم‌های روز سینمای جهان توفیق چندانی به دست نیاورده، تلاش‌شده تا بخشی از خلأ بکر بودن ویترین این رویداد با پذیرش و رونمایی از فیلم‌های بازمانده از بخش ملی، جبران شود که این رویکرد خود در بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌هایی باشدهمین واقعیت هم سرانجام به تفکیک دو بخش ملی و جهانی این رویداد منتهی شد و نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که لااقل از منظر شناسنامه و هویت برگزاری، «فجر جهانی» در کمتر از چهار سال تبدیل به برندی شناخته شده در تقویم رویدادهای سینمایی ایران شده است.
حضور چهره‌های مطرح سینمای جهان شاید هنوز به سطح ایده‌آل یک رویداد بین‌المللی نرسیده باشد اما با در نظر گرفتن شرایط تحمیلی و پارامترهایغیرسینمایی مانند تحریم و تأثیر آن بر کلیه تعاملات بین‌المللی، می‌توان رأی به توفیق دست‌اندرکاران این رویداد داد.
فارغ از ترکیب مهمانان اما مهمترین پارامتر در قضاوت کیفیت برگزاری «بین‌المللی» یک رویداد فرآیند حضور فیلم‌های روز جهان در آن است که جشنواره جهانی هنوز نتوانسته است تفاوتی معنادار با دورانی که زیر چتری واحد در کنار بخش ملی «فجر» برگزار می‌شد رقم بزند. اکران ویژه فیلم‌های روز سینمای جهان مانند همین نمونه فیلم «گناهکار» که در این گزارش به آن اشاره می‌شود، البته اتفاقی مبارک برای سینمادوستان و فیلم‌بازها محسوب می‌شود اما این‌ها نهایتاً یک «جشن سینمایی» را سامان می‌دهد نه یک «جشنواره بین‌المللی» را.
به همان اندازه که جشنواره جهانی در رونمایی و جذب فیلم‌های روز سینمای جهان توفیق چندانی به دست نیاورده، تلاش‌شده تا بخشی از خلأ بکر بودن ویترین این رویداد لااقل برای مخاطبان و رسانه‌های داخلی با پذیرش و رونمایی از فیلم‌های بازمانده از بخش ملی جبران شود که این رویکرد خود در بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌هایی باشد که مهمترین این آسیب‌ها خدشه‌دار شدن همان «هویتی» است که اشاره شد جهت احیای آن سیاست تفکیک در دستور کار مدیران سینمایی قرار گرفته است.
باید دید سرانجام بررسی‌ها و کارشناسی‌هایی که حسین انتظامی در جمع خبرنگاران وعده آن را مطرح کرد چه خواهد شد؛ جشنواره جهانی فجر آیا به حیات مستقل خود ادامه خواهد داد؟
فیلم روز؛ زغال
می‌توان آن را غیرمنتظره‌ترین اتفاق جشنواره جهانی تا به اینجا توصیف کرد؛ رونمایی از فیلم سینمایی «زغال» که اسماعیل منصف آن را به‌عنوان اولین تجربه کارگردانی بلند خود، به زبان ترکی و با حضور بازیگران بومی ترک‌زبان روانه ویترین جشنواره جهانی کرده است.
فیلم «زغال» محصول مشترک ایران و فرانسه است و یکی از فیلم‌های ایرانی راه‌یافته به بخش رقابتی «سینمای سعادت» در جشنواره سی‌وهفتم محسوب می‌شود که تا اینجا از فیلم‌های ایرانی «روسفید» در رقابت با نمایندگان دیگر کشورها در این بخش بوده است.
منصف در فیلم «زغال» روایتی تکان‌دهنده را از «شر» برآمده از یک «نیاز» به تصویر درآورده است. فیلم روایت پدر و پسری است که در شرایط نامساعد اقتصادی و به‌جهت نامرادی و نامردی برخی اطرافیان ناگزیر سر از بیراهه در می‌آورند و پای در مسیر منتهی به تباهی می‌گذارند.
در خلاصه داستان فیلم آمده است: «غیرت در یکی از روستاهای مرزی آذربایجان به کار زغال سازی مشغول است. پسر او «یاشار» که به خاطر دزدیدن طلا در زندان به سر می‌برد، برای عروسی خواهرش به مرخصی می‌آید. اما گم شدن ناگهانی یاشار، غیرت را با چالش جدیدی رو به رو می‌کند.»
نکته مهم فیلم «زغال» درنغلتیدن آن به ورطه شعارزدگی و سیاه‌نمایی بیمارگونه آثار مشابه است. منصف به خوبی توانسته است سیاهی مدنظر خود را در تاروپود روایت و قصه به تصویر درآورد و به جای اطوارهای جشنواره‌ای روایت‌گر داستان کاراکترهای واقعی‌اش باشد.
اسماعیل منصف ساخت فیلم‌های کوتاهی چون «اویان»، «زیر پرچم»، «آغلا»، «آرداک» و کارگردانی فیلم مستند «گریه کن» برای تلویزیون آرته فرانسه را در کارنامه هنری‌اش دارد.
چهره روز؛ گوستاو مولر
بین فیلم‌بازها مرسوم است که در آستانه برگزاری مراسم سالانه اسکار، نیم‌نگاهی به ویترین نامزدهای بخش‌های مختلف داشته باشند تا از معبر داوری اعضای آکادمی در جریان مهمترین تولیدات یکساله سینمای آمریکا و تا حدودی جهان قرار بگیرند. بخش فیلم‌های غیرانگلیسی‌زبان اما جذابیت ویژه‌تری دارد چه اینکه کشورهای مختلف خود از میان تولیدات‌شان دست به انتخاب می‌زنند، نماینده‌ای را به آکادمی معرفی می‌کنند و آکادمی از میان این نمایندگان در دو مرحله نامزدها دریافت اسکار را برمی‌گزیند. مسیری که مجید مجیدی و اصغر فرهادی به نمایندگی از سینمای ایران موفق به پیمودن آن یکی تا مرحله نامزدی نهایی و دیگر تا دریافت جایزه اصلی شده‌اند.
اشاره به این مقدمه از این جهت لازم بود که بدانیم نه فقط فیلم‌هایی که موفق به شکار اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان از سوی آکادمی می‌شوند که فیلم‌های نامزدشده در این بخش هم از نگاه کشور تولیدکننده، جزو آثار شاخص سینمای خود محسوب می‌شده است.
«گناهکار» عنوان فیلمی است که در مراسم اسکار ۲۰۱۹ از سوی دانمارک به نمایندگی از سینمای این کشور به آکادمی معرفی شد. فیلمی که نه فقط توانست به جمع نامزدهای نهایی بخش خارجی‌زبان جای بگیرد که فارغ از داوری اعضای آکادمی علاقمندان بسیاری در میان سینمادوستان پیدا کرد.
گوستاو مولر کارگردان «گناهکار» است؛ فیلمی که دیروز و در سومین روز برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در ساعت ۱۸ به‌عنوان «اکران ویژه» در پردیس سینمایی چارسو روی پرده رفت و فرصتی ویژه برای مخاطبان این رویداد فراهم آورد تا یکی از فیلم‌های تحسین‌شده روز سینمای جهان را بر پرده نقره‌ای تماشا کنند.
در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده است: ازگر هولم، افسر پلیس شبی در مرکز تماس‌های اضطراری پلیس به تماس زنی پاسخ می‌دهد که ادعا می‌کند دزدیده شده است. تماس تلفنی زن به طور ناگهانی قطع می‌شود و پس از آنجستجو برای یافتنش آغاز می‌شود.
پیشنهاد ویژه؛ شکستن همزمان بیست استخوان
می‌توان این فیلم را قسمت سوم از سه‌گانه‌ای دانست که برادران محمودی دو قسمت اول آن را در قالب دو فیلم «چند متر مکعب عشق» و «رفتن» روایت کرده بودند؛ «شکستن همزمان بیست استخوان» داستان تلخ دیگری درباره مهاجران افغان دارد.
در خلاصه داستان فیلم که محسن تنابنده نقش اصلی آن را ایفا می‌کند، می‌خوانیم؛ «عظیم، یک پناهنده افغان، که به‌عنوان کارگر شب‌کارِ شهرداری به کار مشغول است، به همراه خانواده‌اش در تهران زندگی می‌کنند. او که به نوعی بزرگِ خانواده محسوب می‌شود، برای برادر کوچکترش، فاروق، و خانواده او برنامه‌ای را ترتیب می‌دهد تا به همراه مادرشان قاچاقی به آلمان فرستاده شوند. اما درست در لحظات آخر، فاروق شرم‌آورانه به عظیم اعلام می‌کند که تصمیمی برای بردن مادرشان به همراه خود، که به شدت به نوه‌های خود وابسته است، ندارد.»
فیلم برادران محمودی که با نام بین‌المللی «رونا، مادر عظیم» در چند رویداد جهانی حضور داشته تا به امروز جایزه کیمجی سئوک در بخش پنجره‌ای به سینمای آسیا از جشنواره بین‌المللی فیلم بوسان، کره جنوبی و جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره فیلم وزول را از آن خود کرده است.
«شکستن همزمان بیست استخوان» در اولین نمایش رسمی جشنواره‌ای در ایران، امروز ساعت ۱۹ در سالن شماره ۴ پردیس سینمایی چارسو به نمایش در می‌آید.
* مهر
