سینماپرس: کارگاه کارگردانی مصطفی کیایی در بخش کارگاه های عمومی سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، عصر امروز سه‌شنبه ۳ اردیبهشت ماه در سالن شماره ۳ سینما فلسطین برگزار شد.
به گزارش سینماپرس، مصطفی کیایی در ابتدای کارگاه کارگردانی که عصر امروز سه‌شنبه ۳ فروردین در سالن شماره ۳ سینما فلسطین برگزار شد، گفت: تکنیک‌های کارگردانی را می‌توان با گذراندن کلاس‌های مختلف و خواندن کتاب‌ها آموخت اما آنچه مهمتر از اینهاست این است که کارگردان باید روانشناس خیلی خوبی باشد و مدیریت خوبی داشته باشد، زیرا قرار است بین تمام گروه های فنی و عوامل فیلم وحدتی را به وجود بیاورد و همه آنها از فیلتر ذهن کارگردان عبور کند تا به یک شکل یکسان برسد.
وی ادامه داد: توصیه من به همه کسانی که می‌خواهند کارگردانی کنند این است که تجربه کنند، حتی اگر کار ضعیفی بسازند. ساختن و دیدن بهترین روش نزدیک شدن به کارگردانی خوب است. البته یک شرط اولیه دارد و آن اینکه ذوق و سلیقه اولیه باید وجود داشته باشد.
کارگردان «چهارراه استانبول» عنوان کرد: یک بحث خیلی مهمی وجود دارد که کارگردان هنرمند است یا تکنسین. در همه حرفه‌های سینما ما دو بخش داریم، یک بخش آموزشی که چیزی را کسب می‌کنیم تا این بخش کارگردان یک تکنسین است، آنجایی که تبدیل به هنر می‌شود شما به عنوان یک شخص با دیدگاه و جهان بینی خودتان پشت این صنعت قرار می‌گیرید. آن زمان تبدیل به هنر می‌شود و تفاوت آن جهان‌بینی کارگردان‌های مختلفی را به‌وجود می‌آورد یک نفر مارتین استورسیزی می‌شود، یک نفر مصطفی کیایی، یک نفر منوچهر هادی، یک نفر بهرام بیضایی و… آن شخص پشت آن اثر قرار می‌گیرد و نگاه و جهان‌بینی خودش را به آن تکنیک اضافه می‌کند تا تبدیل به هنر شود.
کیایی با بیان اینکه از نظر او سینما در وهله اول سرگرمی است، گفت: این بحثی است که سالیان سال است وجود دارد. برخی معتقدند سینما جایی برای پرورش تفکرات است اما به نظر من سینما سرگرمی است. هر چقدر بتوانید در این مسیر حرف و ایده و بیانیه‌ای که دارید در دل این جذابیت خرج کنید، موفق‌تر بوده‌اید.
کارگردان «بعدازظهر سگی سگی» عنوان کرد: فیلم اول پروسه خیلی مهمی است، من حدود دو سال در راهروهای وزارت ارشاد دنبال پروانه ساخت بودم. الان شیوه کارکردانی کردن عوض شده است و بحثی که ما مدت‌هاست با وزارت ارشاد داریم این است که لزوم گرفتن پروانه ساخت را از میان بردارند زیرا امروزه هر کسی با یک موبایل می‌تواند فیلم بسازد و این بهترین جا برای تمرین و آزمودن خود است.
وی ادامه داد: شرط اول برای کسی که می‌خواهد وارد سینمای حرفه‌ای شود و کارگردانی حرفه‌ای انجام دهد داشتن فیلمنامه مناسب است که بتواند با فیلمنامه‌اش تهیه‌کننده را مجاب کند که برای کارش سرمایه‌گذاری کند.
کیایی اظهار کرد: من در زمان ساخت فیلم اولم یک فیلمنامه کمدی نوشته بودم به نام «بعدازظهر سگی سگی» فیلمنامه را به تهیه‌کننده‌ای نشان دادم. او گفت خوب است، می‌دهم یک کارگردانی آن را بسازد اما من می‌خواستم خودم آن فیلمنامه را بسازم. وقتی این موضوع را با تهیه‌کننده در میان گذاشتم از من پرسید قبل از این چه فیلم‌هایی ساخته‌ام. به او گفتم که بیش از ۳ هزار دقیقه فیلم ساخته‌ام. آن فیلم‌ها را دید و خیلی از آنها را مورد قبول و با کیفیت دانست و پس از آن از من پرسید چقدر پول داری!؟ تصمیم گرفتم تهیه‌کننده را عوض کنم. تهیه‌کننده بعدی هم فیلمنامه را پسندید و گفت سرمایه‌گذار دارد. روزی پسر جوان خوش‌تیپی را به من معرفی کرد و گفت او سرمایه ساخت فیلمم را می‌پردازد اما نقش اول را خودش باید بازی کند!
وی ادامه داد: با بیان این مسائل می‌خواهم این نکته را به شما بگویم که وقتی وارد بازار کار می‌شوید می‌بینید که عوامل بیرونی موجب می‌شود همه آرمان‌ها و افکاری که پیش از این داشتید باید تغییر کند.
این کارگردان اظهار کرد: دو سال طول کشید تا تهیه‌کننده پیدا کردم و فیلم اولم را با دستمزد خیلی کم حدود ۳ میلیون برای کارگردانی و فیلمنامه ساختم. فیلم فروش خوبی داشت و آن زمان بود که شاخک‌های تهیه‌کننده‌ها تیز شد. در زمان ساخت همان فیلم فیلمبردارم ایده‌ای را با من در میان گذاشت که برعکس «لیلی با من است» بود و یک نفر می‌خواست به جبهه برود تا بمیرد. فیلمنامه طی ۱۵ روز عید نوشتم و به او دادم و بایت آن ۱۵ میلیون هم گرفتم. ولی بعد از اینکه فیلمنامه را تحویل دادم حالم خراب شد و حس کردم وابستگی زیادی به آن دارم.
وی افزود: مدتی بعد شنیدم پروانه ساخت گرفته‌اند و شروع به کار کرده‌اند اما چند وقت بعد فیلمبردارم آمد و به من گفت کارگردانی که قرار بود آن فیلم را بسازد رفته سر یک سریال و پیشنهاد داد که خودم فیلم را بسازم. با اینکه خیلی دلم می‌خواست این کار را انجام دهم در ابتدا نپذیرفتم و گفتم فکر می‌کنم و خبر می‌دهم. همان شب زنگ زدم و گفتم که فیلم را می‌سازم زیرا فکر کردم نباید فرصت‌ها را از دست داد. آن فیلمنامه تبدیل به فیلم «ضد گلوله» شد و همان سال برایش سیمرغ فیلمنامه گرفتم.
کیایی اظهار کرد: گاهی یک جاهایی یک چیزایی به هم گره می‌خورد که موجب می‌شود شما در راهی قدم بگذارید که سرنوشت و مسیر زندگی شما را تغییر می‌دهد. گاهی برای شما به عنوان یک کارگردان شرایطی به‌وجود می‌آید که ممکن است دیگر هیچ وقت این شرایط ایجاد نشود.
وی تاکید کرد: یکی از مهم ترین مطالبی است که کارگردان باید در نظر داشته باشد این است که چیزی را بسازد که در وهله اول خودش آن را دوست داشته باشید. شما به عنوان تولید کننده یا صاحب اثر باید با اثر خودتان ارتباط برقرار کنید تا مخاطب نیز آن را بپذیرد. فیلمنامه یا قصه‌ای که خودتان آن را دوست نداشته باشید نمی‌تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند.
کیایی در ادامه این کارگاه درباره رابطه کارگردان و بازیگر و نقش گفت: نقش مثل تربیت بچه است که بین کارگردان و بازیگر مثل پدر و مادر او را تربیت می کنند. به طور کلی کارگردان سر صحنه وظیفه سنگینی دارد زیرا اگر کسی کارش خوب نباشد مسئولیتش صرفا با کارگردان است زیرا این کارگردان است که او را انتخاب کرده و باید انتخابش را درست انجام می‌داده است.
وی عنوان کرد: مهم‌ترین چیز خود فیلم است و هیچ چیزی نباید باعث شود که کیفیت فیلم پایین بیاید. کارگردان باید انتخاب درست انجام دهد و بتواند یک هارمونی درستی بین اجزای یک فیلم ایجاد کند. هر ایرادی در یک فیلم مربوط به کارگردان است و نباید گردن زمین و زمان بیندازد زیرا وقتی فیلم پخش می‌شود هیچ زیرنویسی وجود ندارد که مشکلات را توجیه کند.
کارگردان «چهارراه استانبول» عنوان کرد: وقتی به عنوان کارگردان صاحب دیدگاه شوی و فیلم بسازی معاشرت با آدم‌هایی که از تو بیشتر می‌دانند و دانش بیشتری از تو دارند، خیلی مهم است زیرا باید مرتبا به روز شوی، چرا که سینما روز به روز پوست می‌اندازد.
وی ادامه داد: تجربه خیلی جدیدی را در «چهارراه استانبول» کسب کردم، همه مخاطبان ذهنشان پر از تصاویری مربوط به پلاسکو بود و من باید دقیقا تصاویری را می‌ساختم که با ذهنیت مردم تفاوتی نداشته باشد. این اولین تجربه سینمای ایران در این سبک از فیلمسازی بود. پیش از این در هیچ فیلمی این حجم از ویژوال افکت را نداشتیم، ما با «چهارراه استانبول» وارد آزمونی شدیم که برای خودمان ناشناخته بود. برای این کار تمام نمونه کارهای کسانی که کار ویژوال انجام داده بودند را دیدم و در نهایت با احترام به همه بچه‌ها وقتی فرید فصیحی آمد نمونه کارهایش از همه کمتر بود ولی آن چیزی بود که فکر کردم می‌تواند این کار را انجام دهد.
کیایی در ادامه با بیان اینکه اعتقاد زیادی به استوری برد و دکوپاژ دارد گفت: استوری برد و دکوپاژ تکلیف همه را روشن می‌کند از تهیه‌کننده تا بازیگر. برای ساخت «چهارراه استانبول» به کسی که کار استوری برد می‌کرد گفتم بیاید، پلان به پلان را کشیدیم و بعد کار را شروع کردیم. آن استوری بردها ۹۸ درصد به خود فیلم شبیه است. وقتی فیلم تمام شد و پای میز تدوین آن را نگاه کردم برایم خیلی عجیب بود چون حجم زیادی از پرده سبز می‌دیدم. در این کار درک فضا و اتفاق و صحنه‌ها برای بازیگران کار بسیار سختی بود. بعد از ویژوال افکت‌ها فیلم کم کم پای میز تدوین شکل گرفت.
وی اظهار کرد: این جسارتی بود که من با افتخار می‌گویم انجام دادم. هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نبود برای این فیلم سرمایه‌گذاری کند. داشتن جسارت و رفتن به سمت علم روز برای یک کارگردان خیلی مهم است ما با کارهای کارگردان‌های پیشکسوت‌مان ارتباط برقرار نمی‌کنیم در حالی که آثار فیلمسازهای بزرگ دنیا را دوست داریم چون به جای اینکه افرادی در کنارشان باشند که کیفشان را بیاورند و بگویند استاد استاد، کسانی هستند که مشاوره‌های خوبی به آنها می‌دهند.
کارگردان «خط ویژه» عنوان کرد: من هر فیلمنامه‌ای که می‌نویسم با ۱۰ نفر که بدون تعارف ایرادهایش را به من می‌گویند، درباره‌اش حرف می‌زنم. شما از فیلمنامه خوب می‌توانید یک فیلم متوسط دربیاورید اما از فیلمنامه بد فیلم متوسط هم به دست نمی‌آید. طی گذشت سال‌ها همانطور که فیلمبردارها تغییر کرده‌اند کارگردان‌ها هم تغییر کرده‌اند. من شخصا به حرف همه گوش می‌دهم، به حرف همه کسانی که نظر می‌دهند فکر می‌کنم و موارد درست را انتخاب می‌کنم و در ساخت فیلم از آن استفاده می‌کنم. ارتباط کارگردان با محیط پیرامونش نباید قطع شود.
کیایی با بیان اینکه سینمای آمریکا برایش جذاب‌تر از سینمای اروپاست، گفت: در یک زمانی همه می‌خواستند مثل اصغر فرهادی فیلم بسازند، ما نمونه خیلی خوبی از آن سبک را داشتیم پس نیازی نیست که یک کپی دیگر از فرهادی داشته باشیم. من سعی کردم سینمای تجاری را با استانداردهای فیلمسازی پیوند دهم. همه آدم‌ها چه داور و چه منتقد جذب قصه می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که زمان نوشتن فیلمنامه به اندازه نما هم فکر می‌کند یا نه، گفت: این نقطه باریکی بین فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی است و اساسا اگر در فیلمنامه اندازه نما داده شود، اشتباه است ولی وقتی خودتان نویسنده و کارگردان هستید، دستتان باز است و می‌توانید هر کاری انجام دهید.
کارگردان «مطرب» در جواب سوالی درباره فیلمسازی خارج از کشور گفت: بیشترین مشکل در این نوع از کار ارتباط برقرار کردن با عوامل بود. وقتی ارتباط با کسی که تاثیر مستقیم در کار دارد، قطع می‌شود، کار را سخت می‌کند.
وی درباره نحوه انتخاب بازیگران فیلم‌هایش اظهار کرد: هر چقدر یک بازیگر ماهر باشد تا حدی می‌تواند نقش کاراکتری متفاوت از خودش را بازی کند و محال است نقشی که بازی می‌کند، خیلی متفاوت از خودش باشد، به همین دلیل من بازیگران را مشابه با نقش انتخاب می‌کنم. من هیچ وقت تست بازیگری نمی‌گیرم بلکه به جای آن چندین جلسه با افراد حرف می‌زنم و واکنش‌های آنها را در ارتباط با مسائل مختلف می‌سنجم و آنچه در درون خود دارند پیدا می‌کنم.
کیایی در پایان تاکید کرد: ژانر را جدی بگیرید، ژانر در سینمای ایران مرده است، ما فیلم اکشن نداریم، ملودارم خیلی خوب نداریم، ژانر وحشت نداریم، فیلم موزیکال به معنای واقعی نداریم. کارگردان‌ها باید سعی کنند در ژانرهای مختلف کار کنند.
آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره [email protected] است.
سی‌وهفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.
