موفقیت‌های «خاتمه» را پایانی نیست/ ۴ سال تلاش برای یک مستند – خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان
به گزارش خبرنگار مهر، مهدی و هادی زارعی با فیلم مستند «خاتمه» در جشنواره‌های بین المللی همچنان درخشان حاضر می‌شوند. سایت سینمایی «Asian Movie Plus» در روزهای پایانی سال ۲۰۲۰ اقدام به معرفی ۱۵ مستند برتر قاره کهن در یک سال گذشته کرده و سینمای مستند ایران نیز با دو فیلم در این فهرست حضور دارند که مستند «خاتمه» ساخته برادران زارعی در این فهرست رتبه نخست را دریافت کرده است. این برادران مستندساز در رابطه با این موفقیت‌ها و فیلم خاتمه با خبرنگار مهر به گفت و گو نشستند.
خاتمه را چطور پیدا کردید و چی شد که تصمیم گرفتید این فیلم را بسازید؟
ما به مدت ۵ ماه در بین گروهی از دختران بد سرپرست و بی سرپرست در خوابگاه بهزیستی و در حال تحقیق و پژوهش در مورد این سوژه‌ها بودیم که خاتمه را در بین ۷۵ سوژه انتخاب کردیم.
به دلیل پتانسیل بالایی خود شخصیت و خانواده او شروع به کار کردیم و قابیلت این را داشت تا از این شخصیت جسور مستندی تولید شود.
چگونه جلب اعتماد کردید؟ چطور همه آدم‌های درگیر در داستان را توانستید متقاعد کنید برای فیلمبرداری؟ چطور اجازه دادند که در خانه‌شان فیلمبرداری کنید؟ هیچ وقت پیش آمد که موقع فیلمبرداری بترسید؟
برای آشنایی با خانواده خاتمه و جلب اعتماد، اعضای خانواده و آشنایان نزدیک ۳ ماه بعد از ورود خاتمه به اورژانس اجتماعی بهزیستی شیراز، توانستیم با رفت آمد و گفت و گو با برادر خاتمه آنها به ما اعتماد کنند و نکته مهم اینجاست که در همان روز اول به خانواده خاتمه اعلام کردیم که بی طرف و یک گروه دو نفره مستقل هستیم و زیر نظر هیچ ارگانی نیستیم فقط با مجوز از فرهنگ و ارشاد کار می‌کنیم که این یکی از دلایلی بود که گلاب برادر خاتمه به ما اعتماد کرد راستگویی و صداقت با سوژه‌ها؛ یک مستندساز در واقع وقتی سوژه فیلمش را متقاعد می‌کند و جلب اعتماد در بدترین شرایط هم پیش می‌رود بدون ترس و نگرانی فقط کار خود را انجام می‌دهد به دل خطر رجوع می‌کند و در بعضی از فیلم‌های مستند باید خطر کرد.
خاتمه و برادر و شوهرش را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چطور آدم‌هایی هستند؟ آیا از وضعیت الان‌شان خبر دارید؟
خاتمه، دختری جسور اما سرخورده که همین دلیل باعث شده خاتمه خود را تنها بدون پشتوانه ببیند و همین دلایل بود که او را در مرکز زنان بهزیستی به بی قراری و خستگی بکشاند تا آینده خود را مثل خواهر خود فاطمه ببیند که به هر دلایلی دست به خودکشی موفق می‌زند.
گلاب برادر خاتمه، مردی لجباز و پرخاشگر که بخاطر خرافات و جهل که از کودکی در این خانواده نقش مهمی داشته او را یک آدم متعصب و عصبی و پرخاشگر ساخته، اما گلاب هم مثل خاتمه و آدم‌های شبیه آنها که بسیار زیاد هستند در کودکی صدمه‌هایی دیده که متأسفانه بخاطر نداشتن سواد، و دانش از کودکی دچار اختلال روانی شده و محکوم به این گونه زندگی هستند.
نواب شوهر خاتمه، او هم محکوم به این سرنوشت تلخ است، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی او را گرفتار این گونه زندگی کرده، نواب هم مثل تمام آنهایی که در محیطی آلوده و سخت بزرگ شده و به این زندگی نکبت بار رو آورده، نواب به گونه‌ای خاتمه را دوست دارد اما سواد زندگی کردن و دوست داشتن از او دریغ شده و این آدم‌ها آینده تلخی پیش رو دارند که برای تغییر دادنشان راهی وجود ندارد.
رفتار خاتمه متغیر است. این به دلیل نوجوانی است یا به دلیل فشار روحی و روانی و عصبی است؟ شرایطش را کمی توضیح می‌دهید؟
خاتمه در خانواده‌ای بزرگ شده که از کودکی به او آسیب رسیده بهتر می‌شود گفت خاتمه کودکی نکرده، خاتمه در کودکی بجایی عروسک بازی یا… متأسفانه او را وادار به کارهایی کرده‌اند که باید در سن بزرگسالی یا جوانی می کرده و یکی از دلایل مهم رفتار خاتمه فشار روانی که هم خستگی و استرس بسیار او را متغیر کرده.
نظر شما در مورد عملکرد بهزیستی چیست؟ مسئولی که تلاش می‌کرد کمک کند.
اورژانس بهزیستی شیراز بخاطر محدودیت‌هایی مثل بودجه مجبور به کاستگی عملکرد خود بود اما روانشناسان بهزیستی تلاش خود را برای بهبود وضع کیس ها به کار می‌گرفتند و از چیزی دریغ نمی‌کردند اما محدودیت‌های وجود داشت که باعث می‌شد بعضی از مشکلات بدون حل شدن پیش برود و دلیل خستگی خاتمه از بهزیستی همین بود و دلیل دیگری هم بود رأی دادگاه که زمان زیادی برد که خاتمه ناامید شد و مجبور به ترک آنجا شد.
آیا این وضعیت در خانواده‌های افغانستانی عادی است یا وضعیت خاتمه ویژه و شدید است؟ وضعیت مهاجران افغانستانی در ایران چگونه است؟
وضعیت خاتمه تا دختران افغان دیگر بسیار خاص تر بود و در هیچیک از خانواده‌های افغانستانی وضعیت نرمالی وجود نداد و متأسفانه تا آنجایی که ما از آنها شناخت داریم بسیار فاجعه است که بعضی از اتفاقات را در فیلم خاتمه می‌توان مشاهده کرد. وضعیت مهاجران افغانستانی در ایران شاید بهتر از خود افغانستان باشد اما در بعضی از خانواده‌های افغانستانی اصلاً جغرافیا معنایی ندارد چون این خشونت در خون آنهاست که فقط زن را یک وسیله‌ای می‌دانند که باید از آنها برای لذت خود استفاده کنند.
فیلمبرداری و پست پروداکشن فیلم چقدر طول کشید؟ در مورد تدوین فیلم و اینکه در طول ساخت چه تأثیرات روحی روی شما گذاشت؟
زمان فیلمبرداری حدود ۳ سال طول کشید و شرایط سختی برای ساخت اینگونه مستند در محیطی اداری و بسته بسیار برای گروه سازنده سخت و دشوار بود و هزینه‌های زیادی که در شرایط سخت گروه را دچار مشکل می‌کرد اما تلاش بسیار باعث شد تا با موفقیت تمام شود.
گروه شامل ۲ نفر می‌شد که کار را سخت‌تر می‌کرد و از لحاظ روحی و روانی بسیار در شرایط سختی قرار داشتند از یک طرف فوت شدن مادر کارگران و تهیه کننده در زمان تولید و از یک طرف شرایط سخت خاتمه برای تصمیم درست که باعث نشود خاتمه مثل خواهر خود از افسردگی خود را حلق آویز کند و این شرایط طوری بود که تصمیم را برای پایان دادن به مسائل سخت‌تر می‌کرد.
نظرتان در مورد صنعت سینمای ایران چیست؟
در ایران چیزی بنام صنعت سینما وجود ندارد چرا که مخالف‌های برای این رشته وجود دارد که حمایت کننده‌ای نیست از طرف دولت و فیلمساز مجبور به تلاش برای ساخت فیلم خود چه سرمایه گذار و تهیه کننده چه عوامل است. اما فیلمسازان مستقل در ایران موفق تر هستند و باز متأسفانه از لحاظ مالی در شرایط دشواری قرار دارند و همین امر باعث شده کیفیت فیلم‌ها تا حدی افت کند و جایگاه خود را در بین المللی تا حدی پایین بیاورد.
در خصوص مستندسازان فقط می‌توان گفت هر مستندسازی با سرمایه خود فیلمش را تولید می‌کند و نه سرمایه گذاری و نه ارگان دولتی وجود دارد که بدون دغدغه مالی فیلمی تولید شود و این مشکل بزرگی برای مستندسازان ایرانی است اما با این حال مستندسازان ایرانی تا به حال موفقیت‌های بسیاری را در عرصه بین‌المللی داشته‌اند.
پروژه بعدی را شروع کردید؟ موضوع فیلم در چه مورد است؟
بله، پروژه‌ای چند ساله بوده که در حالی که مستند خاتمه تولید می‌شد در کنار او فیلمبرداری آن کار هم در دست بوده و حدود ۷ سال است که در حال تولید است که تا پایان سال جاری به پایان خواهد رسید. موضوع فیلم در مورد ۲ شخص پیر است که هر دو عشایرنشین (چادرنشین) هستند و پیرمرد قصه دچار بیماری می‌شود که زن خود مجبور به مداوای او می‌شود که او را از دست ندهد و شهرنشین شود و اتفاقاتی در طول فیلم رخ می‌دهد که زندگی آنها را مختل کرده است.
به گزارش خبرنگار مهر، فیلم مستند خاتمه در ۱۲ جشنواره بین المللی داخلی و خارجی موفق به کسب جایزه شده است و در آخرین موردی که تندیس و جایزه مستند برتر را دریافت کرد جشنواره بین‌المللی فیلم زنان هرات در سال ۲۰۲۰ میلادی بود.
