بایگانی بهمن 23, 1399

خبرگزاری مهر – گروه هنر: «مهر سیمرغ» عنوان بسته خبری-تحلیلی روزانه‌ای است که به مرور متن و حاشیه سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر می‌پردازد. هر روز می‌توانید با «مهر سیمرغ ۳۹» در جریان آخرین تحولات بزرگ‌ترین رویداد سینمایی کشور، در متفاوت‌ترین دوره برگزاری قرار بگیرید.

امروز پنج شنبه ۲۳ بهمن‌ماه و یک روز پس از برگزاری آیین اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، با دهمین و آخرین شماره از «مهر سیمرغ ۳۹» همراه شوید.

در طول ایام برگزاری جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر، ۱۶ فیلم نامزد شده در بخش‌های مختلف، در جدول اکران سینمای رسانه‌ها و سینماهای مردمی قرار گرفت و رونمایی شد. شب گذشته برگزیدگان بخش‌های مختلف، سیمرغ‌های فجر سی‌ونهم را با خود به خانه بردند.

چهره روز؛ هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم

محمد احسانی (مدیر فرهنگی) ساره بیات (بازیگر)، مرتضی پورصمدی (مدیر فیلمبرداری)، بهرام توکلی (نویسنده و کارگردان)، نیما جاویدی (نویسنده و کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده) و مصطفی کیایی (نویسنده و کارگردان)؛ این ترکیب متفاوت هیأت داوران یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر است. ترکیبی که پس از معرفی از سوی محمدمهدی طباطبایی‌نژاد دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، مورد استقبال رسانه‌ها قرار گرفتند و برخی حضور پررنگ سینماگران جوان و مستقل در آن را وجه تمایزش با هیأت‌های داوری دوره‌های گذشته جشنواره قلمداد کردند.

هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در عمل، وظیفه «هیأت انتخاب» را هم به‌صورت غیرمستقیم برعهده داشتند؛ ۱۶ فیلم به نمایش درآمده در جشنواره، محصول داوری این هیأت بود و به همین دلیل انگشت اتهام برخی منتقدان فیلم‌های راه یافته به جدول اکران و مقایسه آن با فیلم‌های بازمانده، برخلاف دوره‌های گذشته، به سمت هیأت داوران نشانه رفت.

با این همه اما اعضای هیأت داوری فجر، سکوت رسانه‌ای در پیش گرفتند تا عملکردشان در پایان راه و به استناد آرای‌شان مورد قضاوت قرار گیرد. انتشار فهرست نامزدها نقطه آغاز انتقادها از عملکرد هیأت داوری به‌واسطه نادیده گرفتن برخی چهره‌ها به‌ویژه در حوزه بازیگری بود و این انتقادها شب گذشته و با معرفی نهایی برگزیدگان، ضریب هم گرفت. نکته جالب اینکه زاویه اصلی انتقادها به این ترکیب داوران مستقل، حضور پررنگ فیلم‌های ارگانی هم در ترکیب ۱۶ فیلم راه‌یافته به جدول اکران و هم در ترکیب جوایز نهایی اعطایی از سوی آن‌ها بود!

داوری جشنواره فیلم فجر، همواره حساس و پرحاشیه بوده و امسال این حساسیت و حاشیه به‌واسطه شرایط خاص جشنواره، بیشتر از همیشه بود. هنوز داوران فجر سکوت خود را نشکسته‌اند و باید دید این ترکیب جوان، درباره نام‌های غایب در فهرست نهایی نامزدها و فرآیند اعطای جوایز به فیلم‌های قدر دیده، چه توضیحاتی ارائه خواهند کرد. آن موقع شاید بتوانیم تصویری دقیق‌تر از مفاهیمی همچون «هیأت داوران مستقل» داشته باشیم و صریح‌تر بتوانیم درباره شائبه و شایعه همیشگی «داوری تحت فشار از بیرون در فجر» قضاوت کنیم!

شاید واقعیت متفاوت از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد؛ احترام به سلیقه هر ترکیب از داوران، در هر دوره از جشنواره فجر، نیاز به این دست شفاف‌سازی‌ها دارد.

نکته روز؛ امیدواری‌های سینمای ایران و یک هشدار

شب گذشته هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در کنار اعلام برگزیدگان، بیانیه‌ای صادر کرد که برخی نکات مورد اشاره در آن در نوع خود حائز اهمیت بود؛ «تاثیر حضور کم‌رونق بخش خصوصی در سال پاندمی و در پی آن کاهش حدود ۴۰ درصدی تولیدات سینمای ایران بر کیفیت کلی فیلم‌ها، قابل پیش‌بینی بود. در این میان اما روزنه امید برایمان پروبال گرفتن عنصر تخیل در داستان‌پردازی در بخش قابل توجهی از فیلم‌ها بود، عنصری که سینمای ایران و مخاطبانش در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارند.»

در میان فیلم‌های به نمایش درآمده در ویترین جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر کمتر رد و نشانی از «واقع گرایی» افراطی سال‌های اخیر بود و این همان دستاوردی است که در سال سخت کرونا، نمی‌توان نادیده‌اش گرفت. بازگشت سینماگران ایرانی به دنیای «خیال» که به درستی مورد تأکید داوران فجر قرار گرفته را می‌توان از امتیازات ویژه این دوره از جشنواره فجر قلمداد کرد.

در راستای همین ویژگی هم فرضیه «تک‌ژانری» بودن سینمای ایران به چالش کشیده شده و شاهد آثاری در ژانرهای مختلف بودیم.

«سیمرغ بهترین فیلمنامه اقتباسی» هم در این دوره از جشنواره احیا شد. سهم قابل توجه فیلم‌های اقتباسی در ترکیب فیلم‌های جشنواره امسال هم از دیگر امتیازات جشنواره سی‌ونهم بود که از دید هیأت داوران نادیده نماند و به درستی مورد تأیید و تحسین قرار گرفت.

فارغ از این ویژگی‌های مثبت اما هشدار هیأت داوران درباره فضاسازی‌های خارج از عرف در فضای مجازی از سوی برخی صاحبان آثار را هم نمی‌توان نادیده گرفت. این بخش از بیانیه هیأت داوران به نظر باید به‌صورت ویژه موردتوجه فیلمسازان، مدیران سینمایی و اصحاب رسانه قرار بگیرد؛ «در تمام این روزها بر آن بودیم که فارغ از برخی فضاسازی‌های خارج از عرف رسانه‌ای در دنیای مجازی فقط و فقط با معیارهای تخصصی و کارشناسانه به قضاوت آثار بنشینیم. متاسفانه امسال فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری به جای انعکاس نظرات واقعی منتقدان و صاحب‌نظران و مخاطبان محلی شده بود برای تبلیغات فیلم‌هایی خاص و امید است که در سال‌های آتی شاهد رقابت هر چه سالم‌تر و بی حاشیه‌تر فیلم‌ها در کنار یکدیگر باشیم.»

حاشیه روز؛ ابهامات دنباله‌دار یک سیمرغ

همزمان با تغییر و تحول در شکل برگزاری جشنواره فیلم فجر، محمدمهدی طباطبایی نژاد دبیر این رویداد در نشست خبری جشنواره خبر از تغییر روش ثبت آرای مردمی فیلم‌ها داد و عنوان کرد امسال بر خلاف سال‌های گذشته که خانه سینما متولی جمع‌آوری آرا بود، سامانه سمفا که پیش از این هم نقص‌هایی در بلیت‌فروشی داشت، مسئول انجام این امر شده است؛ نکته‌ای که در همان ابتدای اعلام این خبر واکنش‌ها را برانگیخت، تجربه سینماداران در فروش بلیت در روزهای عادی و البته هم‌زمان با پیش‌فروش بلیت‌های این دوره از جشنواره نشان داد که این سامانه به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌هایش اساساً در پیش‌برد چنین پروژه‌ای دچار نقص‌های جدی است که در به‌روز رسانی‌های چند باره‌اش هم مرتفع نشده است.

همین هم شد. روز پنجم جشنواره گزارش‌های مردمی حکایت از این داشت که برای عده‌ای با وجود خرید بلیت، پیامک ثبت رای ارسال نمی‌شود، جشنواره فیلم فجر هم با تایید این خبر اقدام به تعویض شرکت ارسال کننده پیامک کرد.

ضمن اینکه این امکان فراهم شد تا رای آن دسته از افرادی که موفق به ثبت آرای خود نشده بودند، اخذ شود؛ پروسه‌ای که نخستین بذرهای تردید در درستی سیمرغ مردمی این دوره از جشنواره را کاشت.

تنها یک روز مانده به پایان جشنواره و در آخرین ساعات اخذ آرای مردمی باز هم شبه‌ای جدید سر برآورد. پیشتازی یک باره و لحظه‌ای یکی از فیلم‌ها در این رای‌ها بار دیگر در فضای مجازی خبرساز شد تا آنجا که دبیرخانه جشنواره فیلم فجر مجدداً در اطلاعیه مهر تاییدی بر این موضوع زد و عنوان کرد در طول برگزاری جشنواره حدود ۵٪ آرای ۳ فیلم، غیرصحیح بودند اما این مقدار در ساعات پایانی به رقم قابل توجهی رسید که در امتیاز نهایی، منظور نخواهند شد.

حاشیه‌ها به همین‌جا ختم نشد، روز گذشته و همزمان با اعلام برنده سیمرغ مردمی محمدحسین قاسمی تهیه‌کننده «ابلق» اعلام آمادگی برای رصد بیشتر کرد تا وجهی دیگر به اختلال به وجود آمده بدهد. این در حالی است که او پیش از بردن این سیمرغ به خانه در گفتگویی سامانه سمفا را از همان ابتدای رای‌گیری دچار اختلال و سیمرغ مردمی امسال را بی‌اعتبار خوانده بود.

محمدحسین مهدویان هم که امسال با «شیشلیک» در جایگاه سوم آرای مردمی قرار گرفت، با مواضعی تند در پستی اعتراضی و البته انتقادی سیمرغ این دوره را حاصل «افتضاح دستکاری در آرای مردمی در سه روز آخر» خواند که چیزی جز «بی‌اعتبار کردن» این مهمترین سیمرغ نداشته است.

حالا باید دید سرانجام این حرف و حدیث‌ها چه می‌شود و آیا انتشار شفاف آنچه در فرآیند رأی‌گیری مهمترین سیمرغ جشنواره فجر سی‌ونهم رقم خورده پاسخی به ابهامات در این زمینه خواهد داد؟

به گزارش خبرنگار مهر بیش از یک سال پیش در مهرماه ۹۸ خبر ساخت فیلم «اوج ۱۱۰» منتشر شد و اولین فیلم سینمایی سیاوش سرمدی امسال با نام «منصور» در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم درباره شهید منصور ستاری فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال‌های جنگ است. در آخرین روز از نمایش آثار جشنواره در اصفهان منتقدان و سینما دوستان به تماشای این فیلم سینمایی و فیلم خط فرضی به کارگردانی فرنوش صمدی نشستند. برای ارزیابی این فیلم نظر اعضای انجمن منتقدان حوزه هنری اصفهان را جویا شدیم. فیلم منصور با کسب میانگین ۲.۵ ستاره از ۵ توانست نظرها را به خود جلب کند. فیلم خط فرضی نیز موفق به کسب میانگین ۱.۸ شد. بخشی از نظرات درباره این دو فیلم را در ادامه می‌خوانید.

فرزان معظم منتقد باسابقه سینما فیلم منصور را پرتره‌ای بدون اغراق از شهید ستاری وصف می‌کند و می‌گوید: مخاطب با نام فیلم احساس صمیمیت می‌کند. فیلم ناگفته‌ها و رازهایی از دفاع مقدس را روایت می‌کند که تاکنون در سینما به آنها پرداخته نشده است. اما این بار خبری از عراقی‌ها و فضای جبهه نیست و ماجرا حکایت از پشت جبهه و اختلافات داخلی دارد. بازی‌های روان و پایان فیلم و نشان دادن تصاویر اصلی واقعی برخی از شخصیت‌ها از نکات مثبت فیلم است.

سوال‌ها و داستانک های دلنشین

محمد اسماعیلی نیز پرداختن به یک شخصیت ملی و تلاش برای تبدیل او به قهرمان را بسیار ستودنی ارزیابی می‌کند و می‌گوید: کار بازیگر نقش شهید عالی است و فقط در صحنه‌های منزل ضعیف به نظر می‌رسد که شاید بیشتر از نچسب بودن فضاسازی‌های بخش خانواده در فیلمنامه ناشی می‌شود. اما مهمترین اشکال کار ای انست که دقیقاً مشخص نیست قرار است از منصور چه چیزی عایدمان بشود، نقد دولت است؟ تلاش‌های شهید در راستای حمایت از تولیدات داخلی محور قصه است؟ وسط این گیر ودار آن کاردستی شهید چه جایگاهی دارد؟ من مخاطب نه شهید ستاری را می‌شناسم و نه دولت وقت را، حالا تکلیف من چه می‌شود؟ اینها چه کسانی هستند که اینقدر آدم‌های بدی هستند؟ ناگهان چه می‌شود که اینقدر نایس می‌شوند که با وجود شکست آزمایش پروژه، حالا به همه حتی سربازها هم سکه می‌دهند؟ آن سورنا کی بود این وسط که اسمش آمد و قراراست در آینده نان هوشش را بخورد نه جیب بابایش را؟ البته با وجود همه این اشکالات خوبی فیلم این است که چند داستانک جالب از شهید را گرفته است و آن را بی تکلف تعریف می‌کند و همین به دل می‌نشیند.

مینیمال بی ادعا

جمال احمدی منصور را اثری با رویکردی واقعگرایانه می‌داند که سعی دارد در صحنه‌هایی پراکنده احوالی از شخصیت شهید ستاری برایمان بگوید. وی درخصوص فیلمنامه معتقد است: فیلمنامه مینیمال، جزئیات فراوان اتفاقات، دوربین شبیه مستند و بازی‌های بی اغراق در خدمت این نگاه اند. نگاهی که خیلی جلو نمی‌رود، عمیق نشده و به شخصیت نزدیک نمی‌شود و به همین دلیل از جذابیت سینمایی می کاهد. اما حداقل بی ادعاست و از یک شخصیت ارزشمند به قدر فهمش حرف می‌زند و چیزی تحمیل نمی‌کند.

جمال احمدی همچنین می‌گوید: در این میان بازی‌ها قابل قبول است فیلمنامه با حفظ فرم می‌توانست بهتر باشد، اما دوربین و رنگ و نور با نگاه محوری ناسازگار است. رجوع به امر تاریخی مهم با دوربین لرزان و رنگ و نور چرک در تناقض است. حتی در ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز هم دوربین و رنگ و … توجیهی دارد و در یک دستی با نگاه حاکم است. در مجموع منصور تجربه‌ای مغتنم است که باید ساخته شود تا کمال یابد. همت فیلمساز در اجرا بسیار ستودنی و قابل احترام است.

پرواز در آسمان سینما

محمد بزرگ منتقد دیگری است که فیلم را می‌ستاید و درباره آن چنین می‌گوید: واقعاً بعد از مدت‌ها پرواز در آسمان سینما را همراه با بازنمایی اسطوره‌های کشورمان شاهد هستیم. توجه به جزئیات مسائل فنی هوایی از نقاط قوت پیش داستان و تحقیقات لازم پیرامون فیلم نامه است و در زمینه ساخت فیلم‌های پرتره به مراتب از تک تیرانداز جلوتر حرکت می‌کند. پایان بندی فیلم بسیار خوب بیان می‌شود و در خیلی از صحنه‌ها اشاره صحیح به زیست شهید بزرگوار جناب ستاری باعث تشویق حاضرین در سالن می‌گردد. این فیلم با توجه به شرایط کنونی و تحریم‌ها و مدیرانی که درصنایع هوایی مشغول به کار هستند بسیار می‌تواند راه گشا و انگیزشی باشد.

بازی خوبی که نادیده گرفته شد

مصطفی حیدری نیز این تلاش برای روایت بخشی از زندگی تیمسار ستاری را از این نظر مهم می‌داند که تلاش می‌کند قهرمانش را زمینی و واقعی نشان دهد. حیدری درباره این اثر می‌افزاید: فیلم متأسفانه فیلمنامه ندارد و بر اساس مجموعه قصه‌های مربوط به شهید ستاری شکل گرفته اما در پایان مخاطب راضی از سینما بیرون می‌رود. محسن قصابیان استحقاق کاندیدای نقش اصلی مرد را نیز به حتم و به حق داشته است.

اشاره‌ای که مصطفی حیدری به نقش آفرینی متفاوت و ماندگار محسن قصابیان دارد نکته‌ای است که منتقدان، رسانه‌ها و چهره‌های سینمایی نیز بارها به آن اشاره کردند و آن را شایسته دریافت جایزه بازیگری دانستند. نادیده گرفتن این نقش آفرینی از سوی جشنواره فجر و داوران آن جزو سوالاتی است که بدون پاسخ مانده است.

خط فرضی ترس و خودکشی

اما فیلم خط فرضی به نویسندگی و کارگردانی فرنوش صمدی و تهیه کنندگی علی مصفا با بازی سحر دولتشاهی و پژمان جمشیدی نیز در این روز به نمایش درآمد. فیلمی بسیار تلخ که چالشی اخلاقی را در دل یک خانواده، سوژه داستان خود قرار داده است.

محمد بزرگ، عضو انجمن منتقدان حوزه هنری ای درباره خط فرضی می‌گوید: سیکوئل داستان‌های تلخ جشنواره با فیلم خط فرضی کامل می‌شود، سردی روابط عاطفی هر دو زوج در فصل زمستان فیلم و داستان تلخ مرگ کودک که دو سال پیش در فیلم‌های هزارتو و تابستان داغ تکرار شده بود. مرثیه‌ای برای خانواده مدرن و امروزی بود. که با یک دروغ از هم گسسته می‌شود. قصه خود کشی سوژه تازه ایست که بعد از روشن شاهدش هستیم.

فرزان معظم اما امتیاز بالایی به این فیلم داده فیلم خط فرضی را اثری توصیف می‌کند که با ایجاد یک حادثه کوچک ذهن مخاطب را درگیر و با شکل گیری آرام حادثه اصلی همراه می‌کند. معظم می ادامه می‌دهد: در این فیلم شخصیتی که معلم و امین دانش آموزان است ناخواسته دچار تناقص ودروغ گویی می‌شود. دروغی که پایان تلخ دارد. بازی پژمان جمشیدی در این فیلم متفاوت و غافل گیرانه است.

محمد اسماعیلی با اشاره به قصه داشتن فیلم اگرچه این قصه ضعیف است می‌گوید: در فیلم خط فرضی زمینه ایجاد یک داستان ملتهب فراهم می‌شود، اما حسرتش به دل آدم می‌ماند که چرا از این بستری که ایجاد شده اینقدر دم دستی می‌گذرد، کلک زدن‌ها و رو شدن دست شخصیت اصلی اینقدر آبکی اتفاق می‌افتد که دیگر کسالت آور می‌شود، بگذریم از پیام‌های نخ نما شده و تکراری فیلم که جای صحبت ندارد ولی داستانش می‌شد که بسیار بهتر از چیزی که هست باشد.

همه چیز در خدمت مرض

جمال احمدی اما در باره این فیلم چنین می نگارد: فیلم خط فرضی مریض است. اینکه ده دقیقه با طول و تفصیل شعر خوانی و بسته صورت بچه نشان بدهی و صحنه بعدی او را بکشی، وحشیانه است. دیگر جای صحبت تکنیکی نیست چون همه چیز در خدمت این مرض است. خدا راشکر که دوره این فیلم‌ها در جشنواره فجر گذشته و امسال هم فقط همین یکی بود.

مصطفی حیدری دیگر منتقدی است که این فیلم را دیده درباره آن می‌نویسد: خط فرضی در یک سوم ابتدایی خیلی خوب پیش می‌رود و ایده فوق العاده ای را پیش می کِشد (همجواری پیرنگ اصلی و فرعی) اما متأسفانه دوم سوم بعد همه چیز در عرض رشد می‌کند و درام بدون هیچ پیشرفتی ادامه می‌یابد و همه درام مثل خود فیلم سوگواری می‌کند.

مریم محمدی نیز معتقد است فیلم یک مسأله مهم را روایت کرده می‌گوید: مسئله مهم این است که ولی قهری یک کودک آیا به واقع یک نفر است؟ این میان حق مادر چیست؟ اما فیلم آنقدر حال مخاطب را با پایان بدش که بیشتر تحت تأثیر فیلم‌های ترکیه‌ای است خراب می‌کند که پیام اصلی اش را از یاد می بریم. زن فیلم شخصیت ترسویی دارد از ترسش دروغ می‌گوید و به خاطر همان شخصیت متزلزل خودکشی می‌کند. چه بسا ترک مرد تأثیرگذارتر از مرگ زن برای پایان فیلم بود.

به گزارش خبرنگار مهر، ارسلان امیری؛ کارگردان کردستانی و خوش آتیه این استان امسال در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر توانست چهار جایزه سیمرغ بلورین را با ساخت فیلم «زالاوا» از آن خود و تیمش کند.

در اختتامیه این جشنواره، دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری به محمد رسولی؛ فیلمبردار فیلم «زالاوا» رسید.

همچنین جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به پوریا رحیمی سام؛ برای بازی در فیلم «زالاوا» رسید.

کارگردان فیلم «زالاوا»؛ ارسلان امیری نیز به عنوان بهترین کارگردان، جایزه این جشنواره را از آن خود کرد.

از سوی دیگر ارسلان امیری، آیدا پناهنده و تهمینه بهرام برای نوشتن فیلم نامه «زالاوا» بهترین جایزه این بخش را به خود اختصاص دادند.

گفتنی است که آیدا پناهنده، همسر ارسلان امیری هنرمند سنندجی؛ کارگردان فیلم سینمایی «زالاوا» است.