بایگانی دی 20, 1401

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی خانه هنرمندان ایران، پانصد و بیست و چهارمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران روز دوشنبه ۱۹ دی‌ ۱۴۰۱ به نمایش فیلم سینمایی «ارتش سایه‌ها» ساخته ژان پیر ملویل محصول ۱۹۶۹ اختصاص داشت.

پس از نمایش فیلم حسین میربابا پژوهشگر و نویسنده به همراه کیوان کثیریان منتقد سینما به بررسی این فیلم از زاویه «چشم در چشم ستم» پرداختند.

میربابا در آغاز این نشست گفت: «ارتش سایه‌ها» فیلم پیچیده و برگرفته از روحیات پیچیده انسان است. در واقع همه عناصر انسانی در دل فیلم تنیده شده است. داستان راویان متعدد دارد که برخی قهرمانانی هستند که در بطن داستان هستند، یکی از مسائل محوری که در فیلم مطرح می‌شود وجدان انسانی و اخلاقی در شرایط فاشیستی است. بحث من بررسی ارتباط بین امر مقاومت و مفاهیم اخلاقی است. درباره صورت‌بندی مقاومت در فیلم باید بگویم کارگردان در درجه اول یک عنصر اساسی از مقاومت را به ما نشان می‌دهد؛ مقاومت برگرفته از یک نوع تکثر است ما این تکثر را در ابتدای فیلم می‌بینیم؛ همان‌جایی که فیلیپ به یک اردوگاه برده و در آنجا طیف‌های مختلفی از افراد دیده می‌شود، فیلیپ از افرادی از ملیت‌ها و اعتقادات مختلف صحبت می‌کند که در یک اردوگاه جمع شده‌اند.

میربابا با اشاره به اینکه گاهی مقاومت از دل یک پارادوکس بیرون می‌آید و گاهی جنگ درونی عنصر اولیه مقاومت را شکل می‌دهد، اظهار کرد: ما اساساً در فیلم با چند جنگ رو به رو هستیم؛ نبرد بین مقاومت و اشغالگران، نبردی در درون جبهه مقاومت و… به گونه‌ای که در طی آنها مرز بین خودی و غیرخودی مشخص می‌شود ولی یک شکل دیگر از مبارزه را هم می‌بینیم که این مبارزه شخص با خودش است؛ مبارزه‌ای برای تصمیم‌های اساسی که فرد باید در شرایط اضطراری بگیرد و همین موضوع، پای اخلاق را پیش می‌کشد.

این پژوهشگر با بیان اینکه تکثر، تمایز و تفاوت یکی از مولفه‌های اصلی مقاومت است که در برابر آن یک نوع نگاه وحدت‌گرایانه کلیشه‌ای دیده می‌شود، توضیح داد: ما در فیلم نوعی از فرار را می‌بینیم که این فرار برای زنده ماندن و تداوم جریان مقاومت است. ضمن اینکه ما اعمال غیراخلاقی هم از سوی یکی از کاراکترها با نام فیلیپ می‌بینیم مثل اعدام انقلابی و دستور قتل ماتیلدا.

وی گفت: ما در اینجا با یک هسته مقاومت مواجهیم، به‌طوری کلی مقاومت مبتنی بر ایجاد هسته‌های اجتماعی است، زمانی هسته‌های مقاومت شکل می‌گیرند که هدف سیاسی مشخص و در راستای زدودن یک ستم سیستماتیک است در چنین زمانی حتی هسته‌های مقاومت تبدیل به یک سازمان و نهاد سیاسی با مولفه‌های حاکمیتی می‌شوند، به همین دلیل در شرایط خاص خود این سازمان سیاسی که اصولاً در برابر یک بحران بزرگ‌تر قرار می‌گیرد، می‌تواند وضع‌کننده شرایط استثنایی باشد، شرایط خاص جایی اتفاق می‌افتد که بویی از خیانت و ضربه زدن می‌آید. پس خود هسته مقاومت یعنی هسته‌ای که بر اساس یک امر اخلاقی شکل گرفته به واسطه کار سیستماتیک و تشکیلاتی می‌تواند باعث وضعیت استثنایی باشد.

میربابا مطرح کرد: بخش عمده کسانی که در جبهه مقاومت فرانسه بودند افرادی عادی بودند که در انظار عمومی، شهروندان مطیع بودند اما در زیست زیرزمینی خود موثر و فعال بودند.

وی توضیح داد: ما مفهومی به نام اخلاق هنجاری داریم که به سه دسته تقسیم می‌شود؛ اخلاق نتیجه‌گرا، وظیفه‌گرا و فضیلت‌گرا. ما می‌توانیم این‌ها را در پیوند با کاراکترهای فیلم ببینیم. مثلاً اگر بخواهیم به مرگ ماتیلدا با اخلاق نتیجه‌گرا نگاه کنیم، می‌بینیم که مرگ درستی است چون قرار است با فاشیست مبارزه کنیم، اما اگر با اخلاق فضیلت‌گرا نگاه کنیم دو برداشت می‌توانیم داشته باشیم؛ یکی مسأله بر سر فضیلت عمومی است که هر نوع قتل نفسی را مردود می‌داند و دیگری نگاهی است که آزادی را فضیلت می‌داند. این قتل راه ما را به رهایی باز می‌کند، ضمن اینکه ما در «ارتش سایه‌ها» با اخلاق جامعه‌گرایانه مواجهیم؛ این مکتب اعتقاد دارد کاری خوب است که مورد پذیرش جامعه باشد یعنی اگر جامعه‌ای آدمکشی را مجاز می‌شمارد شما ناچار به پذیرش آن هستید.

این نویسنده با اشاره به بیانات نظریه‌پردازان سیاسی مطرح کرد: از نظر اشمیت، سیاست امری است که حاکم باید در لحظاتی دست به تصمیم بزند، در «ارتش سایه‌ها» هم مشاهده می‌کنیم ابتدا یک هسته مقاومت شکل می‌گیرد و بر اساس آن تمایز اساسی بین دوست و دشمن ایجاد می‌شود، با دیدگاه اشمیت، آدم‌هایی مثل فیلیپ و لوک که در فیلم رهبران هسته مقاومت بودند، می‌توانند در آن واحد تصمیم بگیرند، اعلام وضعیت اضطراری کنند و گاهی حتی به حذف نیروی خودی دست بزنند. این فیلم بیش از هر چیزی روایتی از مواجهه هر کدام از ما با اخلاق و پیچیدگی‌های امر اخلاقی است.

میربابا باز هم به نظریه دیگری اشاره و عنوان کرد: بدیو می‌گوید آن جایی انسان زیر شکنجه وا می‌دهد که اراده درونی خود را از دست می‌دهد، خود را از دایره انسان خارج می‌بیند و البته تلاش حاکم هم همین است که او را به شرایط حیوانی دربیاورد و اتفاقاً در این وضعیت هر قانونی بر فرد اعمال می‌شود. در «ارتش سایه‌ها» مقاومت عبور از پذیرش مفهوم «قربانی بودن» در جو حاکم است از همین رهگذر می‌بینیم که هیچکدام از کاراکترها نمی‌پذیرند که قربانی هستند چون نجات پیدا کردن به مثابه قربانی، فرار کردن از وضعیت حاکم است به همین دلیل جبهه مقاومت میدان و وضعیت خود را ایجاد می‌کند.

وی در پایان گفت: یکی از نکات مهم این فیلم مبارزه درونی افراد و مبارزه شخص با تصمیمش است، ما می‌بینیم در فیلمی که می‌تواند به‌شدت دلهره‌آور باشد از موسیقی متن استفاده نمی‌شود چون از نظر کارگردان کشمکش‌ها درونی است، از همین رو در بسیاری موارد کاراکترها را در نماهای تکی و تنها می‌بینیم. تکنیک گزارش گونه ملویل هم به این موضوع کمک کرده و حتی فیلم مستندگونه است. بازی‌ها هم درونگرایانه هستند، چهره بازیگران سرد و یادآور درد آنهاست. در این فیلم فرانسه به مثابه یک زندان بزرگ است؛ در واقع کارگردان می‌خواهد بگوید فرانسه یک زندان به وسعت یک سرزمین است البته بعدش می‌بینیم که این اشغال پایدار نیست.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی جشنواره فیلم «عمار»، سیزدهمین دوره جشنواره فیلم «عمار» با شعار نهضت روایت زن ایرانی، در حرم مطهر حضرت احمدبن‌موسی‌الکاظم (ع) افتتاح شد و قرار است ۲۲ دی‌ماه در سینما فلسطین به کار خود پایان دهد.

در راستای شعار محوری جشنواره از تصاویر زنان قهرمان ایرانی در طراحی پوستر استفاده شده است که توضیحات مربوط به شخصیت هرکدام بیان می‌شود:

طاهره غفوری

از جمله بانوان انقلابی یزد است که در زمینه‌های آموزش نظامی بانوان و سازمان‌دهی خواهران پشتیبان جنگ و تهیه اقلام ضروری رزمندگان فعالیت داشته، همچنین او بانویی جانباز شیمیایی است. پس از دوران دفاع‌مقدس در عرصه‌های خیریه فعالیت دارد و بیت‌الزهرا (س) را برای فعالیت‌های خیریه راه‌اندازی کرده است. با شیوع ویروس کرونا فعالیت‌های خودجوش وی به جمع‌آوری کمک‌ها و تلاش برای مبارزه با ویروس کرونا تبدیل شد.

پروانه معصومی

پروانه معصومی متولد ۱۱ اسفند ۱۳۲۳ در تهران، بازیگر سینما و تلویزیون است. وی برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم «گل‌های داوودی» از سومین جشنواره فیلم فجر و برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم «جهیزیه برای رباب» از ششمین جشنواره فیلم فجر است و در دی‌ماه سال ۱۳۹۳ در شب اختتامیه پنجمین جشنواره فیلم «عمار» از او برای بازی در فیلم «اشک مادر» تقدیر شد.

طاهره صفارزاده

طاهره صفارزاده ۲۷ آبان ۱۳۱۵، سیرجان تا ۴ آبان ۱۳۸۷، تهران، شاعر و پژوهشگر و مترجم ایرانی قرآن بود. او برگزیده اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش نو، سپید و نیمایی بود. زبان و ادبیات انگلیسی را در دانشگاه تهران خواند و در آمریکا در رشته نقد تئوری علمی در ادبیات جهان تحصیل کرد. به‌جز مجموعه‌های شعر و ترجمه، چند کتاب هم در زمینه نقد ترجمه از او به چاپ رسیده است.

معصومه اسمعیلی

معصومه اسمعیلی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس انجمن مشاوره ایران، مدیر و مؤسس مرکز مشاوره مصیر صلح است. در کنار این فعالیت‌ها این بانوی فعال مشاوره خانواده، زوج‌درمانگری، مشاوره پیش از ازدواج و مشاوره فردی نیز انجام می‌دهد و جزو بانوان موفق محسوب می‌شود.

طیبه زمانی

شهید طیبه زمانی دانشجوی رشته شیمی دانشگاه مشهد در سال ۱۳۳۴ در روستای گودین از توابع شهرستان کنگاور در استان کرمانشاه دیده به دنیا گشود. خانواده‌ای کم‌درآمد و روحانی داشت. در سال ۱۳۵۶ در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته شیمی دانشگاه مشهد قبول شد. در تشکیل انجمن‌های اسلامی و برنامه‌های مذهبی نقش مؤثری داشت‌. از دانشجویان پیرو خط امام بود که در سال ۱۳۵۷ در طبس همگام با دیگر خواهران به مداوای زلزله‌زدگان شتافت‌. در تظاهرات نقش عمده‌ای داشت و در دی‌ماه ۱۳۵۷ تعداد زیادی پوستر و عکس از شهدای دیگر شهرها جمع‌آوری کرده بود تا نمایشگاهی دایر کند اما موفق نشد. در تظاهرات روز ۱۷ دی ۱۳۵۷ کنگاور شرکت کرد و به دست دژخیمان شاه جلاد شهید شد و به آرزویش رسید. او همیشه آرزوی دیدن امام را داشت‌.

فرزانه پزشکی

فرزانه پزشکی کارگردان و برنامه‌ساز و سردبیر برنامه‌های تلویزیونی و از فعالان جبهه فرهنگی انقلاب در حوزه هنری بوده است. حضور فعال و خلاق و اثرگذار در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی و هنری از ایشان الگویی برای فعالان عرصه رسانه ساخته است. از نمونه‌فعالیت‌های ایشان برنامه کاملاً دخترانه و جشن رمضان است. وی در کنار فعالیت فرهنگی مادری دل‌سوز هم بود. امسال بر اثر سانحه تصادف جان به جان‌آفرین تقدیم کرد.

طاهره لباف

خانم طاهره لباف در سال ۱۳۳۰ در اصفهان متولد شد. آموزه‌های دینی چاشنی تحصیلات عالیه او شد و پس از دوران ناآرام تحصیل و اخراج از دانشگاه، موفق شد فوق‌تخصص زنان و زایمان و نازایی را کسب کند. همچنین توانست بانوی نخبه سال ۱۳۸۷ در کشور شود. نکته مهم هم این بود که مادر ۶ فرزند است و هم‌زمان با تحصیل و فعالیت‌های اجتماعی، ذره‌ای از مسئولیت مادری‌اش کم نگذاشته است.

محمدحسین امانی همدانی کارگردان فیلم «من، آقبانو و لیست آرزوها» از آثار راه‌یافته به بخش «فیلم داستانی» سیزدهمین جشنواره مردمی «عمار»، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این فیلم توضیح داد: این فیلم درباره نوجوانی است که از یک شهرستان دور برنده سفر به مشهد می‌شود و قصد دارد همراه با مادربزرگش عازم این سفر شود. از آنجایی که شخصاً علاقه‌مند به «قصه‌های مجید» هستم، سعی کردم در قالب همراهی این نوجوان و مادربزرگش همان حال و هوا را در فیلمم داشته باشم.

وی افزود: این نوجوان در مسیر حرکت به سمت حرم امام رضا (ع) با این چالش مواجه است که چرا وقتی اولین بار نگاهم به گنبد امام افتاد، باید حاجت دیگران را بخواهم در حالی که خودم حاجت‌های زیادی دارم. او لیستی از آرزوهای خود را در یک دفترچه جمع‌آوری می‌کند اما زمانی که به مشهد می‌رسد این دفترچه را گم می‌کند. تنها حاجتی که در ذهنش می‌ماند، حاجت یکی از اهالی روستاست که تنها همان را هم از امام رضا (ع) می‌خواهد و وقتی به خانه برمی‌گردد متوجه می‌شود این حاجت برآورده شده است. این قصه را براساس یک اتفاق واقعی به تصویر درآورده‌ام.

این کارگردان درباره مواجهه با ایده واقعی این فیلم هم گفت: مجموعه‌ای طی ماه رمضان از شبکه سه سیما روی آنتن می‌رفت که موضوع آن پرداختن به کرامات امام رضا (ع) بود. در هر قسمت از آن برنامه داستانی واقعی در این باره روایت می‌شد که داستان فیلم ما یکی از همان داستان‌هاست که در قسمت نزدیک عید فطر آن برنامه روایت شد و حال و هوای شیرین‌تری هم داشت. ایده اصلی حاصل کار پژوهش عوامل آن فیلم بود که بعدها ما تبدیل به فیلمنامه کردیم.

امانی درباره اینکه آیا این فیلم را صرفاً برای نوجوانان ساخته است هم تأکید کرد: نه، اتفاقاً می‌خواستم مثل «قصه‌های مجید» هم مخاطب نوجوان داشته باشد و هم بزرگسال. خاطرم هست زمانی نوجوانی‌ام، «قصه‌های مجید» را هم من تماشا و دنبال می‌کردم و هم پدر و مادرم. آن مجموعه به گونه‌ای بود که همه با آن ارتباط برقرار می‌کردند. من هم تلاش کردم کارم چنین حال و هوایی داشته باشد. حتی مخاطبان فرضی خود را محدود به مخاطبان مذهبی هم نکردم. بالاخره فیلم درباره امام رضا (ع) است و دوست داشتم هر آن‌کسی که امام رضا (ع) را دوست دارد، بتواند با این فیلم ارتباط برقرار کند.

این کارگردان درباره ملاحظات و سختی‌های رفتن سراغ سوژه‌های مذهبی گفت: من خیلی قائل به تقسیم‌بندی آثار به مذهبی و غیرمذهبی نیستم و بلکه معتقدم اگر در هر کاری زندگی جریان داشته باشد، مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌کند. اکثر آثاری که به عنوان فیلم‌های مذهبی در ذهن داریم، کاراکترها و شخصیت‌هایی دارند که برای من باورپذیر نیستند و بیشتر صورت کلیشه‌ای دارند. کمااینکه کارهایی که برای شهدا ساخته می‌شود هم همین مشکل را دارند. اخیراً هم تجربه کارگردانی مجموعه‌ای به نام «بچه زرنگ» را هم داشتیم که سعی کردیم چنین نگاهی بر آن هم حاکم باشد. اینگونه نبوده است که بچه‌های جنگ همواره اهل نماز شب باشند، متاسفانه هاله‌ای دور آن‌ها کشیده‌ایم که از صورت واقعی آن‌ها را دور کرده است.

وی افزود: اگر هر داستانی را به‌صورت واقعی و باورپذیر روایت کنیم، حتماً مخاطب هم با آن ارتباط برقرار می‌کند و نباید به گونه‌ای سراغ سوژه‌ها و قهرمان‌هایی از این دست رفت که برای مخاطب صورتی دست‌نیافتنی پیدا کند.

امانی درباره اهمیت حضور فیلم خود در جشنواره فیلم «عمار» هم گفت: اولین انگیزه من برای فیلمسازی حضور در جشنواره عمار بود و در اولین دورخیزم آنقدر حاصل کار بد بود که موفق به ورود به جشنواره نشدم! تا یکی دو سال شرایط همینگونه بود اما آنقدر تلاش کردم تا موفق به ورود به این رویداد شدم. از این منظر با عمار بود که ما اعتماد به نفس فیلمسازی پیدا کردیم. شروع جشنواره عمار بسیار پرقدرت بود و همینگونه توانست برای ما تبدیل به انگیزه برای حرکت شود. بعد از ۱۳ دوره خوب است که شاهد تحول در این جشنواره باشیم چرا که فکر می‌کنم هنوز دارد روی همان روال اولیه خود حرکت می‌کند، در حالی که شرایط تغییر کرده است.

وی تأکید کرد: فیلمسازی نسبت به گذشته راحت‌تر شده و تعداد آثار هم بالا رفته است و به همین دلیل جشنواره عمار باید در قالب حرفه‌ای‌تری برگزار شود. جشنواره عمار هنوز قالب حمایتی دارد و به دنبال استعدادهای تازه است، این رویکرد در جشنواره عمار باید حفظ شود اما تمام ماجرا نباید محدود به همین رویکرد باقی بماند. جشنواره عمار باید بخش حرفه‌ای و بخش حمایتی خود را از یکدیگر تفکیک کند.

سینماپرس: اصحاب رسانه متقاضی دریافت کارت ویژه خبرنگاری چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌توانند تا ۲۵ دی ماه در سامانه اعلامی از سوی دبیرخانه جشنواره نسبت به ثبت نام و دریافت کارت خبرنگاری اقدام کنند.

سینماپرس: در جلسه شورای مدیران معاونت سیما در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های این مرکز به منظور برنامه سازی با محتوای فرهنگ دفاع مقدس تاکید شد.

سینماپرس: آخرین قسمت از مستند «وعده دیدار» به تهیه کنندگی مهدی صابر درویش و کارگردانی محمد رضا پارسا امشب ۱۹ دی‌ماه ساعت ۲۲:۴۵ از قاب شبکه پنج سیما تماشایی می‌شود.