سینماپرس: تهیه‌کننده “نون‌خ” اعتقاد دارد که ۷۵درصد برآورد سریال‌های خانگی، دستمزد بازیگران می‌شود و این ارقام سرسام‌آور به تلویزیون هم راه پیدا کرده است.
به گزارش سینماپرس، امروز نورالدین خانزاده را همه می‌شناسند؛ قهرمانی با اصالت کُردی! یادمان می‌آید وقتی این سریال برای اولین بار روی آنتن رفت عبارت “نون‌خ” همه را به یاد مخفف کردن نام اختلاسگران می‌انداخت، اتفاقاً این موضوع به یکی از پیرنگ‌های داستانی این سریال در فصل اول تبدیل شد؛ چون اهالی آن روستا، آقا نوری قصه را با نام مخفف “نون‌خ” صدا می‌زدند.
آقاخانی سال ۱۳۹۷ به‌سراغ قومیت کُرد رفت که کمتر کسی جرئت می‌کرد به‌سراغ آنها برود، چه برسد به اینکه با زبانِ کمدی این اتفاق بیفتد، تا جایی که اگر عوامل سازنده مراقبت نمی‌کردند پیامدهای بدی را به‌بار می‌آورد. شاید کنارِ توجه نویسنده، بازیگر و عوامل، حضور مؤثر کارگردانی به‌نام سعید آقاخانی، نگذاشت این سریال به سرنوشت برخی از سریال‌های قومیتی دچار شود که در تلویزیون توقیف شدند. اشراف مناسب آقاخانی باعث شد شکل و فضای “نون‌خ” در هر سه فصل قوام‌یافته پیش برود.
کارآفرینی و تولید دستمایه اصلی سریال قرار گرفتند و کنار نمایشِ موقعیت‌های بکر استان کردستان و کرمانشاه، آقاخانی پایش را فراتر گذاشت و مثل خیلی از کارهای دیگرش، توجه به خانواده و زندگی روستایی را توأمان با هم پیش برد. بدون شک کنار همه بازیگران کاربلد بومی و کُردِ سریال، نام فریده سپاه‌منصور در کاراکتر مه‌لقا خانم از یاد نمی‌رود. آقاخانی حتی از نام مه‌لقا خانم به‌عنوان عنصری تأثیرگذار در ادامه سریال استفاده کرد و در فضاهایی که نیاز به حضورش بود همه اهالی روستا یک‌صدا با هم می‌گفتند: “چه‌کسی اگر بود چنین کاری را به انجام می‌رساند؟ ” و همه یک‌صدا پاسخ می دادند: “مه‌لقا خانم”!
این تکیه‌کلام تا جایی پررنگ شده بود که میان مردم عادی و حتی در کوچه و بازار از آن استفاده می‌شد و جای خود را میان مردمی که مخاطب سریال بودند باز کرده بود، مثل خیلی از تکه‌کلام‌هایی مثل “درود به شرفت”، “آی باریکلا” و خیلی از طعنه‌های “نون‌خ” را هم مردم دوست داشتند و هم از آن استفاده می‌کنند. شاید بزرگ‌ترین امتیاز “نون‌خ” استفاده از بازیگرانی باشد که در هر سه فصل درخشیدند؛ با این که در استان کردستان به‌عنوان هنرمندان خوب تئاتر شناخته می‌شوند اما در دنیای تصویر برای اولین بار از قابِ این سریال شناخته شدند.
یکی از کارکردهای این سریال، شناخته شدن شخصیت‌های مختلفی بود مثل عمو کاووس که ماشاءالله وروایی آن را ایفا کرد؛ کیوان که به دن‌کیشوت سریال نون‌خ معروف شد، سیروس میمنت که از دوستان نزدیک سعید آقاخانی هم هست؛ با هنرمندی رفته رفته این نقش را به‌عنوان مهره اصلی داستان تبدیل کرد و کاظم نوربخش، خنده‌هایش نقل محافل و مجالس زیادی شد؛ حتی این روزها برخی سعی دارند برای محبوب شدن مثل او بخندند.
خواستگاری سلمان و فریبرز از شیرین شاید دیگر بخش‌های جذابِ فصل سوم سریال “نون‌خ” باشد و البته به دنیا آمدن نوه آقانوری و چالش‌های میان روژان و مهیار هم جزو قصه‌ای بود که زیاد در فضای مجازی دست به دست شد؛ چون عده‌ای دوست دارند به هر قیمتی فرزندشان را در کانادا به دنیا بیاورند. حالا با همه این تفاسیر و صدرنشینی چندباره این سریال به‌عنوان پرمخاطب‌ترین سریال، همان‌طور که مهدی فرجی در گفت‌وگویی با تسنیم اعلام کرده منتظر باشیم فصل چهارم “نون‌خ” را به‌زودی ببینیم.
دغدغه نداشتیم به‌هرقیمتی بخندانیم اما دغدغه داشتیم اهانت نکنیم
* یکی از اتفاقاتی که در سریال “نون‌خ” بسیار مشهود دیده شد؛ بحث شوخی مؤدبانه و طعنه هوشمندانه بود. از همان فصل اول این اتفاق شروع شد و به فصل سوم رسید. توصیه مقام معظم رهبری هم در مستند “غیررسمی” همین بود که شوخی بشود اما این شوخی مؤدبانه باشد. کمدی‌ها و طنزهای تلویزیونی باید در چه مسیری حرکت کنند که این اتفاق برای آنها بیفتد؟ بسیاری از کارشناسان هم اعتقاد داشتند که “نون‌خ” به‌خلاف بسیاری از سریال‌های دنباله‌دار تلویزیون، شکل و شمایل واقعی و درون‌مایه اصلی‌اش را حفظ کرد؛ چطور باید به این نکته رسید و چه برنامه‌ای در ادامه ساخت “نون‌خ” دارید که به ساختار اصلی‌اش ضربه وارد نشود و همان شکل بومی و روستایی خودش را داشته باشد؟
مهدی فرجی: از همان ابتدا سعید آقاخانی مبنای این سریال را بر مبنای یک قومیت قرار داد و تأکید کرد که تلاش‌مان این باشد که از فرهنگ غنی اقوام کشور استفاده کنیم، حتماً سریال ما از جذابیت بیشتر و بهتری برخوردار خواهد شد، بنابراین به‌دلیل اینکه خودشان اصالت و ریشه کُردی دارند پیشنهادشان این بود که ما به قومیت کُرد بپردازیم و از فرهنگ غنی، گویش، لباس، موسیقی، جغرافیا و حمیّتی که بین این قومیت وجود دارد، استفاده کنیم، به‌سمت این قومیت رفتیم خوشبختانه سازمان صداوسیما هم پذیرفت. بخش مهمی از آن این بود که خود آقاخانی کُرد بود و این فرهنگ را به‌خوبی می‌شناخت.
طبیعی است وقتی شما دارید به یک موقعیت می‌پردازید باید کاملاً رعایت شئون اخلاقی، فرهنگی و ادبی آن قوم را بکنید؛ بر همین اساس امیر وفایی نویسنده سریال هم می‌نوشت قلم بسیار سالم و پاکی قرار داد و شوخی‌ها خالی بود از آن چیزی که نام آن را وهن و بی‌حرمتی می‌گذاریم. اساساً بخشی از آن کمدی نوشته و انتخاب شد که در عینِ شیرین بودن و جذاب بودن همه شئون مختلف اخلاقی و فرهنگی را رعایت می‌کرد، طوری که از بچه‌های ۸ ساله بتوانند بیننده‌اش باشند تا افراد ۸۰ و ۹۰ ساله به‌راحتی سریال را ببینند، بدون اینکه این دغدغه وجود داشته باشد که خدای ناکرده، یک جایی بدآموزی و اهانتی وجود داشته باشد. این مبنای کار از ابتدا بود و خوشبختانه تلاش شد در این سه فصل رعایت شود و بازخوردهایی که از مردم‌مان داریم همین نکته را تأیید می‌کند که کمدی “نون‌خ” کمدی وجیه و پسندیده و کمدی باشرافت و بانجابتی است.
طعنه‌ها و کنایه‌هایی که صدایِ خیلی‌ها را درآورد
*چقدر به‌خاطر طعنه‌ها مورد انتقاد قرار گرفتید و فشار آوردند تا جلوی این نقدهای اجتماعی درست و بموقع را بگیرند. یادم می‌آید آقای آقاخانی می‌گفتند به‌خاطر برخی از کنایه‌ها در فصل دوم، فشارهایی هم آورده شد. در فصل سوم طعنه‌هایی داشتید که بسیار هم مورد استقبال در فضای مجازی قرار گرفت، انگار برخی از گروه‌ها، افراد و قشرها نسبت به طعنه‌های کمدی‌ها برنمی‌تابند و اجازه نمی‌دهند کمدی روندِ درست خودش را پیش ببرد؛ نظر شما در این باره چیست؟
مهدی فرجی: در فصل دوم، برخی از انتقادها و اعتراض‌ها بیشتر بود و به قول شما برخی برنمی‌تابیدند برخی از شوخی‌ها را؛ اما باید به این نکته توجه کنند، سریالی وقتی در زمان حال و روز ساخته می‌شود نمی‌تواند به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور و حتی جهان بی‌تفاوت باشد. برای همین نقدها و طعنه‌های سیاسی و اجتماعی داشتیم؛ از بورس، گرانی و رأی‌گیری الکترال آمریکا و حتی گرانی مرغ و تخم‌مرغ داشتیم و خوشبختانه خیلی مورد توجه مردم قرار گرفت. اساساً همین عوامل باعث می‌شود یک سریال را به روز نگه دارد و به مسائل ملی کشور بی‌تفاوت نباشد.
اساساً در کشور ما نقدپذیری ضعیف است و هنوز ظرفیت ما بالا نرفته که خودمان را در معرض نقدها قرار دهیم. نقد شیرین و کمدی می‌تواند نسبت به یک عارضه اجتماعی مؤثر باشد، باید تحمل‌مان را بالا ببریم. تقریباً این مورد در فصل سوم ما، خوشبختانه کمتر بود و کمتر مورد فشار و اعتراض قرار گرفتیم. امیدواریم در فصل‌های بعدی اصلاً شاهد این فشارها و اعتراض‌ها نباشیم.
استفاده از ۹۰ درصد بازیگران بومی
*معضلی که برخی از سریال‌های دنباله‌دار را گرفتار خودش کرد رفته رفته با ورود به فصل‌های جدیدتر، ساختار اصلی و درون‌مایه بومی خودشان را فراموش کردند. این انتقاد نسبت به سریال شما وجود داشت که استفاده از برخی بازیگران غیربومی، آن گرما و طراوت درون‌مایه اصلی داستان را به هم می‌ریزد. شما چنین اعتقادی دارید و به نظرتان برای ساخت فصل‌های بعدی نباید از بازیگران بومی، بیشتر استفاده کرد؟
مهدی فرجی: واقعیت قصه این است این اعتقاد سعید آقاخانی هم هست که هر بازیگر غیربومی هم می‌آید نباید بافت و ساختار اصلی قصه را به هم بریزد، بلکه اتفاقاً باید حل بشود در بافت کلی سریال؛ این حرف درستی است. اما یادمان باشد سریال در مقیاس ملی پخش می‌شود و حتی ما امروز، بینندگان فراوانی در اقصی نقاط دنیا داریم و همه آنها این سریال را می‌بینند و طبیعی است که حضور برخی از چهره‌ها و کمدین‌های ملی، می‌تواند اسباب جذابیت باشد که همه اقشار بینندگان، سریال را ببینند.
بدون تردید اعلام می‌کنم که حدود ۹۰ درصد بازیگران ما بومی‌اند و کاملاً از قومیت کُرد استفاده و به کار گرفته شدند. و این خودش آمار کم‌نظیری برای سریال‌های تلویزیون به حساب می‌آید؛ ما خیلی کم دیدیم از صفر تا صدِ یک سریال، از یک منطقه، قوم و در این سطح حرفه‌ای استفاده بشوند. خوشبختانه سریال ما این کار را کرده و حدود ۹۰ درصد از بازیگران و هنرمندان بومی استفاده شدند که کاملاً متعلق به این فرهنگ‌اند و در بافت کلی قصه هم حل شده‌اند.
چرا اکبر عبدی کناره‌گیری کرد؟ / آذرنگ نیامد و سپاه منصور حذف شد؟
* پیش از این درباره حذف کاراکتر «مه‌لقا خانم» با بازی هنرمندانه فریده سپاه منصور، صحبت کردیم که واقعاً هنوز هم تکیه کلام «مه‌لقا خانم» در میان مردم و کاراکترهای سریال، کارکرد دارد چرا تصمیم گرفته شد از فصل اول به بعد این کاراکتر کنار گذاشته شود؛ همچون کارکرد بابا پنجعلی، «مه‌لقا خانم» هم این کارکرد را در سریال داشت، در کنار این موضوع همچنان کناره‌گیری اکبر عبدی از نقش بهادرخان، مورد سؤال است که یدالله شادمانی به خوبی این نقش را ایفا کرد و همچنین غیبت به یک باره حمیدرضا آذرنگ خالقِ کاراکتر محبوب خلیل؛ چرا این اتفاقات افتاد و آیا در فصل‌های بعدی حضور دارند؟
مهدی فرجی: واقعیت این است فصل اول با خانم سپاه منصور و آقای آذرنگ کار کردیم و همکاری بسیار درخشانی بود. از هنرمندی و توانمندی آنها استفاده کردیم. در فصل دوم قصه بسیار سخت، طاقت‌فرسا، کنار رودخانه و بسیار دشواری وجود داشت و شرایط خانم سپاه‌منصور در کار دیگری که حضور داشتند، تطبیق پیدا نکرد. لذا از قصه ما حذف شدند و حذف‌شان با فوت کاراکتر “مه‌لقا خانم” همراه بود. همواره سعی کردیم از آن پایه‌گذاری درستی که با حضور خانم سپاه‌منصور اتفاق افتاد، بهره‌مندی را داشته باشیم و این کار را بسیار درخشان آقای وفایی و آقای آقاخانی ریل‌گذاری کردند و در فقدانِ این کاراکتر از آموزه‌های اخلاقی و حمایتی این شخصیت داستانی درباره بنیان خانواده خیلی خوب استفاده شد.
در کنار خانم سپاه منصور، آقای آذرنگ همین‌طور؛ البته ایشان در فصل دوم حضور داشتند و کارآیی خوبی هم از خودشان نشان دادند و فصل سوم هم براساس حضور آقای آذرنگ نوشته شد نقشی که آقای شادمانی بازی کردند، ابتدا آقای آذرنگ داشته باشند. اما درگیر فیلم سینمایی شدند و تا ۱۵ آذر فیلمبرداری‌شان طول کشید و در نتیجه به کار ما نرسیدند و سعی کردیم این جایگزینی را با آقای عبدی استاد بازیگری که لهجه‌های مختلف را به خوبی ادا می‌کنند و بسیار مورد علاقه مردمند، اتفاق بیفتد. حتی یک روز سر فیلمبرداری هم حاضر شدند اما از آن‌جایی که ایشان مشکل قلبی پیدا کردند و سپس به کرونا مبتلا شدند و از طرفی دیگر، شرایط سخت فیلمبرداری در کوه، دشت و کنار رودخانه و سرمای زیر ۱۸ درجه هم برای احوال ایشان مناسب نبود بنابراین ناچار شدیم جایگزین کنیم و خودشان این محبت را کردند.
در فاصله‌ای که داشتیم یدالله شادمانی اضافه شد و خوشبختانه خوش درخشید. تا جایی که فیلمسازان بزرگی در قسمت سوم و چهارم در مورد ایشان صحبت کردند و شماره تلفن و مشخصات‌شان را از من گرفتند و یکی از کسانی بود که خیلی دیده شد و توسط مردم بازی‌شان پسندیده شد.
* قرار است نقش بهادرخان با بازی یدالله شادمانی و یا کاراکتر خلیل با بازی حمیدرضا آذرنگ در فصل‌های بعدی باشد؟
مهدی فرجی: حتماً ان‌شاءالله. خیلی امیدواریم در فصل بعدی ما آقای آذرنگ را داشته باشیم که ایشان از ارکان “نون‌خ” به شمار می‌روند و خیلی بازی ایشان را مردم دوست دارند و خیلی خوب هم فرهنگ و لهجه کرمانشاهی و قومیت و فرهنگ کُردی را می‌شناسند؛ بنابراین در نوبت‌های بعدی این تلاش وجود دارد که در خدمت ایشان باشیم.
“نون‌خ” سانسور شد!
* یکی از اتفاقاتی که بسیاری منتقدش بودند نامنظمی‌های در پخش سریال‌های نوروزی بود که گریبان سریال “نون‌خ” را هم گرفت و البته شایعاتی هم ایجاد شد. یکی از این شایعات سانسور قسمتی بود که از چند پیشکسوت عرصه سینما و دوبله نام برده می‌شود از “کامبوزیا پرتوی” گرفته تا “چنگیز جلیلوند”. گفته می‌شود در این قسمت نام چند پیشکسوت دیگر هم برده می‌شود که در زمان پخش حذف شده‌اند. البته شما توضیح دادید که این تأخیر در پخش به دلیل مشکلات فنی و اصلاح رنگ و نور بوده است. آیا به تعویق افتادن این قسمت پخش واقعا مشکلات فنی بوده یا سانسور؟
مهدی فرجی: خیر. سانسوری وجود نداشت. سریال یک ظرفیتی دارد و نمی‌توانستیم در آن قسمت نام بزرگان دیگری بیاوریم. بیشتر هدف یاد پیشکسوتان و از یادرفته‌ها بود؛ واقعیت این است در همان حدی دیدید که در فیلمنامه وجود داشت و گرفته شد و چیزی هم سانسور نشد. آن‌قدری که ظرفیت سریال ما وجود داشت پرداختیم و چیزی هم سانسور نشد.
“نون‌خ ۳” با اختلاف ناچیزی از “نون‌خ ۲” ساخته شد/ بازیگری از ما مطالبه عجیب و غریبی نکرد
* یکی از نکاتی که امروز در بحث دستمزدها مطرح می‌شود و بیشتر سمت و سوی سریال‌ها و یا برنامه‌هایی است که دنباله‌دارند. آیا شما هم برای ساخت فصل سوم دچار این مشکل شدید که برخی از بازیگران دستمزدهایشان را بالا ببرند و یا شرایط خاصی را پیشنهاد کنند؛ کسانی که نقش‌های کلیدی را بازی می‌کردند و سریال به حضور و بازی آنها وابسته باشد؛ آیا این اتفاق برای شما هم افتاد؟
مهدی فرجی: خیر. اینکه بگویم با مطالبه خیلی عجیب و غیرواقعی مواجه بودیم، خوشبختانه شاهد چنین اتفاقی نبودیم. تقریباً فصل سوم “نون‌خ” را با اختلاف ناچیزی به لحاظ قیمتی نسبت به فصل دوم ساختیم و در صورتی که می‌دانید قیمت ارز، تورم و تغییرات وحشتناکی در قیمت‌ها وجود داشت. اگرچه کار ما به لحاظ هزینه‌ای بسیار سنگین بود و گاهی به اندازه یک سریال الف‌ویژه برابری می‌کرد. می‌دانید در کار ما هیچ سکانس زیر ۱۵ نفر نداشتیم و یا خیلی کم بود. عموماً شلوغ و پررفت و آمد و پُرپرسوناژ و در لوکیشن‌های سنگین اتفاق می افتاد؛ اما با همه این اوصاف، مطالبه و دستمزدهای افراد خوشبختانه بازیگران و هنرمندان ما بسیار خوب، منطقی و کاملاً متعادل با موضوع برخورد کردند و به همین دلیل توانستیم این سریال را به سرانجام برسانیم.
چرا بازیگران “نون‌خ” ماسک زدند؟
*یکی از نقدهای دیگری که به سریال وارد می‌کنند بحث مواجهه با کرونا و ماسک زدن است. برخی از کارشناسان اعتقاد دارند نباید ماسک‌ها نصفه و نیمه زده می‌شد. یا اصلاً نباید ماسک بزنند و یا کامل روی صورت‌شان نشان دهند. چرا که در قالب برنامه نمایشی، مخاطب بهتر پیام کرونایی را می‌پذیرد تا در کارهای غیرنمایشی.
مهدی فرجی: واقعیت قصه این است ما ماسک را به دو دلیل می‌زدیم. یک بخشی این بود بهانه‌ای باشد راجع به کرونا حرف بزنیم و به رعایت فاصله‌های اجتماعی و پروتکل‌ها اشاره کنیم. نکته دوم برای محافظت و مراقبت از سلامت تیم هنری‌مان بود. بچه‌ها تا زمانی که جلوی دوربین بودند ماسک را پایین می‌زدند و به محض اینکه کارگردان کات می‌داد ماسک را درست می‌کردند. بنابراین سعی‌مان این بود بلافاصله کارگردان کات می‌دهد ماسک را بزنند از سلامت خودشان مراقبت کنند. نمی‌شد ماسک را بردارند یا بزنند. تمهید آقای آقاخانی بود که ماسک جزئی از سریال شود، بدین وسیله کات داده می‌شود از سلامت بچه‌ها مراقبت شود و بهانه‌ای بشود برای مواجهه با کرونا، توصیه‌هایی داشته باشیم. یادمان باشد مدام می‌گفتیم این منطقه، سفید است و کرونایی در آن دیده نشده است.
* در طول فیلمبرداری کرونایی داشتید؟
ما در دوره حدود ۵ ماه فیلمبرداری انجام دادیم حتی یک نفر هم مبتلا نشد و خیلی سخت پروتکل‌ها را رعایت می‌کردیم.
چرا از توریست‌های خارجی در داستان استفاده نکردید؟
* توریست‌های خارجی را در سریال نشان دادید اما از آنها برای داستان استفاده نکردید. چرا پس حضور پیدا کردند و هدفتان از این حضور چه بود؟ آیا در سری بعد قرار است این‌ها حضور داشته باشند؟
مهدی فرجی: در واقع می‌خواستیم به یک ظرفیت گردشگری اشاره کنیم که ظرفیت گردشگری فوق‌العاده‌ای در کشور، منطقه غرب به ویژه در مناطق کردنشین وجود دارد اما در عین‌حال به یک آسیب اشاره کنیم و بگوییم اینکه به بهانه‌های مختلف فکر کنیم با گردشگرها رفتاری داشته باشیم منفعت‌طلبانه باشد به نفع و سود فرهنگ کشورمان نیست و به نظر می‌رسد رفتار توأم با انسانیت و شرافت داشته باشیم. نقدی هم به این موضوع بزنیم ضمن اینکه اساساً آدم‌های روستایی آدم‌هایی بودند به این‌ها هدیه می‌دادند، مثل کاووس قصه ما صنایع‌دستی به این‌ها هدیه می‌داد، این نقد را هم داشتیم برخی از دوستان فرصت‌طلب‌اند، جلوی این‌ها گرفته شود تا دست از این رفتارها بردارند.
صحنه‌ها چند برداشته گرفته می‌شد!
* برخی این سؤال را داشتند که با حضور بازیگران بومی کار تصویربرداری چطور پیش می‌رفت؛ صحنه‌ها با چند برداشت گرفته می‌شد یا آن‌قدر حرفه‌ای بوده با یک برداشت و حتی بدون برداشت پیش می‌رفتید یا کار به چند برداشت متوالی کشیده می‌شد؟
این دوستان بازیگران بومی ما الان تنیده شدند و بازیگران حرفه‌ای شدند. نمی‌خواهم بگویم کار بسیار آسان بود و در برداشت اول همه‌چیز انجام می‌شد. وقتی ۳۰ نفر جلوی دوربین‌اند حفظ راکوردها، نشانه‌ها و ویژگی‌های لباسی و گفتاری این‌ها کار بسیار سختی است و طبیعتاً قابل مقایسه با کار آپارتمانی که دو نفر جلوی دوربین‌اند، نیست. الان اساساً نقش‌شان را شناختند و در نقش خودشان فرو رفتند و با آن مأنوس شدند و تا حدی کار کارگردان ما را راحت کرده است.
ماجرای یک میلیاردی برای تبلیغ پسماندها در “نون‌خ” چه بود؟
* یک نکته دیگر بحث فرهنگسازی پسماندها بود. نکته واجب و ضروری که از طریق سریال شما مطرح شد تأثیرگذارتر هم بود. آن هم شخصیتی مثل سلمان که امروز از محبوبیت قابل توجهی هم برخوردار است. اما مطرح شد که رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران گفته‌اند که حدود یک میلیارد تومان برای قرارگیری آیتم‌های تبلیغی موردنظر در این سریال صرف شده است؛ آیا حقیقت دارد؟
مهدی فرجی: نمی‌دانم این عدد از کجا آمده و این عددها را ندیدم. هزینه‌های مشارکت در سریال‌های پربیننده تلویزیون بسیار بالا است و چندین برابر این باید داده شود یک کار تبلیغاتی ساخته شود. توجه ما به پسماند از حیثِ فرهنگسازی بود که یک عارضه مهم کشور است. سرمایه‌های مهمی را به دلیل عدم فرهنگسازی درستِ پسماندها، از دست می‌دهیم، چرا که در بازیافت برخی از این منابع برمی‌گردد و آورده‌های خوبی هم اشتغال و سرمایه برمی‌گرداند.
در فرهنگ ما تفکیک زباله و کاهش پسماند وجود ندارد، صرفاً براساس علاقه گروه سازنده این ارتباط با دوستان پسماند شکل گرفت و آموزش‌هایی هم در واقع به معنی اینکه نویسنده ما با کارشناس‌های آنها نشست و مطالبی را در دورن فیلمنامه به شکل حرفه‌ای آورد، اتفاق افتاد.
برخی از دوستان می‌گفتند به اهالی یک روستا نمی‌خورد این طوری درباره پسماند صحبت کنند. اما ما می‌گفتیم این روستای ما قدری تفاوت دارد گاهی لازم باشد انگلیسی حرف می‌زنند، درباره شخصیت‌های جهانی و هنرمندان و ورزشکاران مشهور دنیا و مسائل سیاسی دنیا صحبت می‌کنند و این قابلیت را پذیرفتیم، این پسماند را رعایت می‌کنند و به شکل حرفه‌ای بپردازیم.
به باند تهیه‌کنندگی در تلویزیون اعتقادی ندارم
*درباره وضعیت تهیه‌کنندگی در تلویزیون یک سؤال دارم شما مدیر قدیمی در تلویزیون بودید و کارهای خوبی در زمان شما ساخته شد بعضی از تهیه‌کنندگان امروز بدون هیچ تبحر و سابقه و شناسنامه‌ای وارد این عرصه می‌شوند و حتی به واسطه ارتباطاتی سریال هم به آنها واگذار می‌شود. بسیاری از این کارها هم به کارهای بی‌محتوا و بی‌کیفیتی تبدیل شده‌اند که روی آنتن می‌روند و حتی بعضاً در نمایش‌خانگی پخش می‌شوند و اعتماد بیننده را نسبت به تلویزیون و رسانه‌های تصویری کم کرده‌اند. برخی هم اعتقاد دارند به وجود باندهای تهیه‌کنندگی در تلویزیون؛ آیا اساساً باند در تهیه‌کنندگی تلویزیون وجود دارد و شما هم به آن اعتقاد دارید؟
مهدی فرجی: واقعیت این است که خیر. تلویزیون یک جایی است که به کیفیت آثار نمایشی فکر می‌کند و در منظر بینندگان میلیونی‌اش قرار دارد و باید به افکار عمومی پاسخ بدهد و همچنین به کارشناسان، صاحب‌نظران و مطبوعات، به خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها به همه این‌ها باید پاسخ دهد. بنابراین نمی‌تواند با ملاحظه رفتار کند و به یکسری از کسانی که کاربلد نیستند و شناخته شده نیستند، کارهای سنگین واگذار کند. اما از یک طرف هم بالأخره باید تهیه‌کنندگان جدید هم ورود کنند و نمی‌شود عموماً کسانی باشند که همواره حضور دارند و کار می‌کنند. باید جوانان و خون تازه در تهیه‌کنندگی تلویزیون وارد شود.
من اساساً به باندبازی در تلویزیون در موضوع تهیه‌کنندگی اعتقادی ندارم اگر اسم برخی از تهیه‌کنندگان را بیشتر می‌شنویم چون کارشان را بلدند و تلویزیون هم باید به مردم جواب بدهد؛ اگر این کار بَد شد نمی‌توانند بگویند به جای آن یک نیروی جوان آوردیم که به آن آموزش بدهیم و این برای مخاطب پذیرفته نیست. سرمایه ملی هزینه می‌شود و باید کسانی بیایند که تجربه دارند و کارشان را بلدند. و یا از جوانانی استفاده شود که این اطمینان وجود داشته باشد که این حرفه را می‌شناسند و این قابلیت را دارند. و الان هم ترکیبی است از نیروهای قدیمی و با تجربه و هم جوانانی که برای بار اول و دوم می‌آیند و اتفاقاً هم در کارهای مختلف می‌درخشند؛ بنابراین من هیچ اعتقادی به این باندبازی‌ها ندارم.
وضعیت بی‌تعادل نمایش‌خانگی و بالا بردن دستمزدهای بازیگران
*درباره نمایش خانگی خیلی انتقاد وجود دارد صرفاً پول و تجارت و زد و بندبازی‌هایی وجود دارد که می‌گویند بودجه یک سریال، ۷۵ درصد آن برای بازیگران هزینه می‌شود و همه‌چیز بر پایه لاکچری‌بازی جلو می‌رود و چالشی بین تلویزیون و نمایش‌خانگی وجود دارد. اما این دستمزدهای نجومی، تقسیم نقش‌ها در میهمانی‌ها برای نمایش‌خانگی وجود دارد؛ این اتفاقات را چطور ارزیابی می‌کنید؛ وقتی محتوا قربانی لاکچری‌بازی‌ها، نگاه تجاری و سرمایه‌سالاری می‌شود؟
مهدی فرجی: واقعیت این است که من اعتقاد دارم در نمایش‌خانگی هم همه‌چیز در درازمدت به تعادل می‌رسد. بالأخره آنجا بخش خصوصی است و به بازگشت سرمایه فکر می‌کند، به همین دلیل شاید به دلیل ورود برخی از سرمایه‌دارانی که شاید رسانه و نمایش‌خانگی را نمی‌شناسند فعلاً آنجا پول حرف اول را می‌زند و همه در تلاش‌اند سرمایه بیشتری خرج کنند و چهره‌های مطرح‌تری بیاورند. اما به مرور وقتی متوجه شوند قصه و داستان و کارگردانی اساس یک سریال و میزان بیننده‌های سریال را تعیین می‌کند آنجا هم به تعادل می‌رسیم و البته در عین حال سرمایه‌گذار باید به بازگشت سرمایه‌اش هم فکر کند؛ نمی‌تواند ۳۰ میلیارد خرج کند و ۱۰ میلیارد برگردد! رفته رفته دیگر این سرمایه‌گذارها می‌روند و به برخی از تهیه‌کنندگان می‌گویم شما به سرمایه‌گذارها مشاوره بدهید حالا که آمدند اشتغال و فضای کار برای هنرمندان به‌وجود آوردند از این عرصه فرار نکنند.
الان یک حالت بی‌تعادلی وجود دارد و روی دستمزدها اثر گذاشته و بسیاری از چهره‌ها به سمت نمایش‌خانگی گرایش پیدا کرده‌اند؛ این چهره‌ها هم نه به خاطر ساختار و قصه با کیفیت بلکه صرفاً به خاطر پول بیشتر به این سمت رفته‌اند. با گذشت مدت زمانی آسیب جدّی به نمایش خانگی خواهد زد و راه را مسدود می‌کند. از طرفی روی دستمزدهای عوامل و بازیگران تلویزیون هم اثر گذاشته است. تلویزیون با بودجه محدودی که دارد باید با آنها رقابت کند. امروز آنچه شما می‌بینید ممکن است برخی از چهره‌های خیلی مطرح کمتر در تلویزیون باشند. من اعتقادم این است یک سریال با داستان و موقعیت‌های نمایشی جذاب ساخته شود، حضور چهره‌ها مسئله بعدی است و مسئله اول نیست. مردم می‌نشینند و آن سریال را می‌بینند.
امسال در “گاندو” چند چهره داشت و در “نون‌خ” چند سوپراستار درجه یک وجود داشت؟ اما شما میزان بیننده‌های این سریال‌ها را ببینند هرگز قابل مقایسه با تعداد بیش از ۹۰ درصد آثار نمایش‌خانگی نیست. به این دلیل که قصه‌های درست و موقعیت نمایشی خوبی بود و کارهای جذابی ساخته شد و با مخاطب میلیونی هم روبرو شد. من فکر می‌کنم در نمایش‌خانگی چاره‌ای وجود ندارد و حتماً در درازمدت این تعادل به‌وجود خواهد آمد.
۷۵ درصد بودجه فیلم و سریال، دستمزد بازیگران می‌شود!
* یعنی قبول دارید آن ۷۵ درصد بودجه فیلم‌ها، دستمزد بازیگران می‌شود؟
بله. همین‌طور است. ما یک نُرمی (هنجار) داشتیم حدود ۴۰ درصد برآوردها، دستمزد بازیگران محسوب می‌شد اما این نُرم به یک چیزی حدود ۷۵ درصد رسیده و ارقام در بخش نمایش‌خانگی سرسام آور بالا رفته است.
تلویزیون به سمتِ قاعده‌مندی قرارداد بازیگران رفته!
*در قاعده‌مندی و چارچوب قراردادهای بازیگران هم مشکلاتی وجود دارد. بازیگری که به خاطر رفتار خارج از عرف باعث می‌شود یک سریال مدتی کنار گذاشته شود و حتی برخی اوقات نقش آن بازیگر حذف شود؛ آیا وقت آن فرا نرسیده که قاعده‌مندی برای قرارداد بازیگران اتفاق بیفتد؟
مهدی فرجی: من فکر می‌کنم این اتفاق شکل گرفته یعنی به هر حال حضور بازیگر، دستمزدها و نحوه حضورشان با یک قاعده‌مندی همراه است و همین هم سلامت کار را تضمین می‌کند و اساساً همه جای دنیا وجود دارد. منتها سایر جاهای دنیا اصناف، اقشار و صنوف تعیین می‌کنند و در ایران چنین نیست. واقعاً باید به این سمت برویم و به یک نظام‌مندی برسیم. بنابراین در تلویزیون و نمایش‌خانگی، پول حدی دارد و نباید بدون حساب افزایش پیدا کند؛ بنابراین فکر می‌کنم این اتفاق به زودی خواهد افتاد و تلویزیون به سمت این نظام‌مندی و قاعده‌مندی حرکت می‌کند و صنوف هم برای ماندگاری‌شان راهی به جز این کار ندارند.
امیدوارم امسال “نون‌خ ۴” ساخته شود
* در جریان گفت‌وگوی ما بارها مردم پیام دادند که تکلیف “نون‌خ” بعدی چیست؟ با این عنوان که نمی‌توانند منتظر بمانند تا ۱۴۰۲؟
به زودی قرار است نشستی داشته باشیم و مذاکراتی بین شبکه و گروه سازنده، بنده و آقای آقاخانی و نویسنده برگزار شود و پیشنهادها مطرح شود. به تصمیمی برسیم و خیلی امیدواریم که این اتفاق امسال بیفتد. اما این اطمینان را می‌دهم که فصل بعدی حتماً ساخته خواهد شد.
دستمزد سعید آقاخانی چقدر است؟
* یک مورد دیگری که خیلی سؤال می‌کنند بحث دستمزد سعید آقاخانی است که هم بازیگر نقش اول داستان است و هم کارگردان؛ آیا برای کارگردانی جدا دستمزد می‌گیرد یا برای بازیگری؟
مهدی فرجی: سعید آقاخانی از اردیبهشت سال گذشته که پخش فصل دوم “نون‌خ” تمام شد تا فردوردین امسال، هیچ کار دیگری غیر از “نون‌خ ۳” انجام نداد؛ با این وجود دستمزدی که از ما گرفتند کمتر از دستمزدی است که قرار بود در نمایش‌خانگی کار کنند و می‌گرفتند. یعنی اگر قرار بود این مدت را در نمایش‌خانگی کار کنند، حداقل دو برابر این درآمد داشتند، در حالی که پای کیفیت “نون. خ ۳” ماندند و حداقل دستمزد را دریافت کردند. این به خاطر عِرق و تعصب‌شان به کار است.
سریال‌سازی تلویزیون در ۱۴۰۰؟
*بگذارید با نکته‌ای درباره تلویزیون ۱۴۰۰ گفت‌وگو را به پایان برسانیم؛ اینکه در عرصه سریال سازی چطور گام بردارند که همچنان بتوانند مخاطب‌شان را در برابر چالش و رقابت با نمایش‌خانگی و فضای‌مجازی، حفظ کنند؟
مهدی فرجی: من خبر دارم چیزی قریب به دو برابر این سریال‌هایی که در سال ۱۳۹۹ در رسانه ملّی ساخته شد الان در مرحله پیش‌تولید و تولید قرار دارد، بنابراین در سال ۱۴۰۰ افزایش تولید بسیار جدّی خواهیم داشت و در عین حال شوراهای شبکه‌ها راه‌اندازی شده‌اند و با آثار متنوع و جذابی روبرو خواهیم شد. از طرفی دیگر الف‌های ویژه‌ای در مرحله ساخت است و جلو می‌رود که نوید اتفاق خوبی را در تلویزیون می‌دهد؛ من امیدوارم تلویزیون با تلاشی که می‌کند به روزهای اوج خودش برگردد و مردم همچنان بیننده تلویزیون باشند. شخصاً نمایش‌خانگی را یک فرصت می‌دانم نه تهدید، باید از این فرصت برای معرفی فرهنگ و ظرفیت‌های فرهنگی و سبک زندگی‌مان استفاده کنیم اگرچه نقدهایی الان وجود دارد که با نظارت درست می‌توان این روند را به سمت و سوی درستی هدایت کرد.
