سینماپرس: در سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲ و ماه های ابتدایی ۲۰۲۳) نام های آشنایی در عالم سینما از دنیا رفتند که در بین آنها نام بازیگران و کارگردان های بزرگی به چشم می‌خورد؛ سینماگرانی که قطعاً علاوه بر خاطره‌سازی برای چندین نسل، به دلیل شهرت و آوازه جهانی‌شان قطعاً در شکل‌گیری فرهنگ‌های مختلف و پیشرفت سینما تأثیراتی چشمگیر داشته‌اند.
مرگ هر هنرمند می‌تواند بهانه ای باشد برای اینکه نگاهی به جایگاه و نقش او در عرصه هنر داشته باشیم. در ادامه به معرفی چند تن از مطرح‌ترین سینماگرانی که در سال ۱۴۰۱ شمسی از دنیا رفتند می‌پردازیم.
جینالولو بریجیدا با اصالت ایتالیایی یکی از برجسته‌ترین بازیگران زن در اروپا به‌شمار می‌رفت. او در سال ۱۹۲۷ در سولیاکو زاده شد. او در نوجوانی به یادگیری مجسمه سازی و نقاشی پرداخت و در جوانی مدتی مدل بود. او نخستین بار نقش آفرینی در یک فیلم را در سال ۱۹۴۶ تجربه کرد و اولین نقش مهم اش را در سال ۱۹۵۰ در فیلم «میس ایتالیا» ایفا کرد. او سه بار نامزد دریافت گلدن گلاب شده بود که یک بار در سال ۱۹۶۱ بعنوان ستاره محبوب جهان برنده آن شد. او در اواخر دهه ۱۹۷۰ فعالیت موفقیت آمیز خود را به عنوان عکاس خبری آغاز کرد. او از مشاهیری همچون پل نیومن، سالوادور دالی و… عکس گرفت و نیز موفق به فراهم نمودن یک گفتگوی اختصاصی با فیدل کاسترو شد. لولوبریجیدا در سال ۱۹۷۳ مجموعه ای از آثار عکاسی خود با نام ایتالیا میا (Italia Mia) منتشر کرد.
شینجی آئویاما کارگردان ژاپنی بود که در سن ۵۷ سالگی درگذشت. وی متولد ۱۹۶۴ بود و در حالی که ابتدا به موسیقی راک علاقه‌مند بود، پس از تماشای فیلم «اینک آخرالزمان» فرانسیس فورد کاپولا در سال ۱۹۷۹ به سینما علاقه‌مند شد و بعد با مشاهده فیلم‌های ژان لوک گدار از آنها به عنوان الهام‌بخش کلیدی خود برای ورود به سینما یاد کرد. وی از این ۲ فیلمساز به عنوان چهره‌هایی که به ایده وی از موسیقی راک نزدیک بودند، یاد کرده است. آئویاما با نمایش فیلم «اوریکا» در جشنواره فیلم کن موفق شد تا موجی در فیلمسازی بین‌المللی ایجاد کند. این درام سیاه و سفید که درباره عواقب یک اتوبوس‌ربایی است بر مبنای یک ماجرای واقعی ساخته شده بود. این فیلم که به متلاشی شدن زندگی بازماندگان این اتوبوس‌ربایی مربوط بود هم جایزه فیپرشی آن سال را برد. این کارگردان با فیلمش در صف مقدم نسل جدید فیلمسازان ژاپنی قرار گرفت و سال ۲۰۰۱ با فیلم «ماه صحرا» و سال ۲۰۰۵ با «اری اری رما ساباکوتانی» به جشنواره کن بازگشت.
گیلبرت گاتفرید استند-آپ کمدین و صداپیشه انیمیشن‌هایی چون «باب اسفنجی» و «علاءالدین» بود که در سن ۶۷ سالگی درگذشت. وی که سال ۱۹۵۵ در بروکلین زاده شده بود از ۱۵ سالگی به عنوان کمدین روی صحنه رفت و در دهه ۱۹۸۰ نیز ۱۲ اپیزود از «شنبه‌شب‌ها زنده» را اجرا کرد و از سال ۲۰۱۴ تا آخرین روزهای زندگی‌اش یک پادکست را اداره می‌کرد که به بررسی و نقد فیلم‌های کلاسیک و مصاحبه با بازیگران و دست‌اندرکاران فیلم‌ها می‌پرداخت. در دهه ۱۹۹۰ وی به عنوان کمدین در فیلم‌های سینمایی بازی کرد و سال ۱۹۹۲ در نقش یاگو در «علاءالدین» صداپیشگی کرد. او این نقش را در ادامه‌های این انیمیشن و سریال تلویزیونی و بازی ویدویی آن نیز ارایه کرد. وی همچنین صداپیشه «باب اسفنجی»، «لاک‌پشت‌های نینجای جهش‌یافته» و «سوپرمن» و بسیاری از انیمیشن‌های دیگر و از بازیگران «پلیس بورلی هیلز ۲» هم بود و در آن در برابر ادی مورفی جلوی دوربین رفت.
ژاک پرَن بازیگر فرانسوی بود که در سن ۸۰ سالگی دار فانی را وداع گفت. از فیلم‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی که ژاک پرن در آنها ایفای نقش کرده است، می‌توان از «سینما پارادیزو»، «صحرای تاتارها»، «دختری با یک چمدان» و … نام برد.
ونجلیس آهنگساز برنده اسکار یونانی، خالق موسیقی معروف قبل از پخش اخبار تلویزیون ایران و برنده اسکار بهترین موسیقی که آثار بی‌کلامش دنیا را درنوردید، در بیمارستانی در فرانسه درگذشت. او بیشتر به دلیل آهنگسازی موسیقی فیلم «ارابه‌های آتش» شناخته می‌شود که برنده جایزه اسکار سال ۱۹۸۱ شد، از دیگر کارهای برجستهٔ او ساخت موسیقی فیلم‌های «بلید رانر»، ۱۴۹۲: فتح بهشت، اسکندر، باونتی، جنوبگان، گمشده و «گیتی: یک سفر شخصی» است.
ری لیوتا بازیگر آمریکایی که با آثاری همچون فیلم Goodfellas و فیلم Hannibal شناخته می‌شود، در سن ۶۷ سالگی از دنیا رفت. لیوتا بیشتر برای بازی در فیلم Goodfellas، فیلم Field of Dreams، فیلم هانیبال، فیلم Something Wild، فیلم Unlawful Entry، فیلم Blow، فیلم John Q، فیلم Identity، فیلم Observe and Report، فیلم Killing Them Softly، فیلم The Place Beyond the Pines، فیلم Marriage Story، فیلم Revolver، فیلم Battle in Seattle، فیلم Sin City: A Dame to Kill For، فیلم The Iceman، فیلم Muppets Most Wanted، فیلم The Many Saints of Newark و سریال Hanna شناخته می‌شود.
بو هاپکینز بازیگر «گرافیتی آمریکایی» و فیلم‌های کلاسیک سم پکینپا، در ۸۰ سالگی درگذشت. وی در ۲ فوریه ۱۹۴۲ در گرین‌ویل به دنیا آمد. او بعداً نام خود را با اشاره به شخصیتی که در «ایستگاه اتوبوس» بازی کرد، اولین نمایش خارج از برادوی او به «بو» تغییر داد. هاپکینز پس از مرگ پدرش در حالی که تنها ۹ سال داشت، توسط مادر و مادربزرگش بزرگ شد. او بعداً فهمید که یک فرزندخوانده است و به ملاقات والدین اصلی خود رفت. هاپکینز که به خاطر بازی در نقش‌های مکمل کلیدی در تعدادی از فیلم‌های استودیویی بزرگ بین سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۹ شناخته می‌شود، در فیلم‌های بلند با عنوان «لی دیوانه» در وسترن «گروه وحشی» در سال ۱۹۶۹ شروع به کار کرد. او در نقش یک سارق بانک در «گریز» (۱۹۷۲) به کارگردانی سام پکینپا بازی کرد. هاپکینز بعداً در ده‌ها فیلم سینمایی مانند «رعد و برق سفید» (۱۹۷۳)، «پوس» (۱۹۷۵)، «مردی که رقص گربه‌ها را دوست داشت» (۱۹۷۳)، «اکسپرس نیمه‌شب» (۱۹۷۸)، «گرافیتی آمریکایی» (۱۹۷۳) و «شکارچی فضل» (۱۹۸۹) بازی کرد.
ایزیدورو راپونی طراح جلوه های ویژه هنرمندی که طراحی جلوه‌های ویژه مکانیکی فیلم‌هایی چون «ای‌تی»، «بیگانه» و «کینگ کنگ» را انجام داده بود در ۷۶ سالگی بر اثر مشکلات قلبی از دنیا رفت. این هنرمند اواخر دهه ۱۹۷۰ به عنوان هنرمند جلوه‌های مکانیکی در فیلم‌های دیگری نیز کار کرد که «پروژه علمی من»، «تورن» و «چیزی بد در این راه می‌آید» از جمله آنها هستند. وی سال ۱۹۸۵ برای «راز بچه افسانه گمشده» چندین شخصیت دایناسور خلق کرد که یکی از آنها یک برونتوزاروس در اندازه واقعی به طول ۲۱ متر و عرض ۷ متر بود.
هشام رستم بازیگر تونسی که درفیلم‌های «بیمار انگلیسی»، «طلای سیاه» و سریال‌های «کنت مونت کریستو» با بازی ژرار دوپاردیو و «سلمان فارسی» به کارگردانی داوود میرباقری بود که در سن ۷۵ سالگی درگذشت.
پیتر بروک کارگردان شهیر و یکی از نظریه‌پردازان برجسته تئاتر مدرن و هنرمندی که همواره به اسطوره و جستجوگری در عرفان‌های شرقی در آثارش علاقه داشت و با هنرمندانی چون سیاوش طهمورث، پرویز پورحسینی، هوشنگ قوانلو و فهیمه راستکار سابقه همکاری داشت در پاریس و سن ۹۷ سالگی درگذشت. این کارگردان ۸ دهه در عرصه هنر فعال بود و آثارش از اپرا گرفته تا نمایشنامه، تئاتر موزیکال و همچنین تولیدات سینمایی و تلویزیونی را دربرمی گرفت. وی پس از دهه‌ها رویکرد غیرمتعارف به آثار سنتی از جمله آثار شکسپیر و پوچینی، راهی پاریس شد و آنجا نگاهی جسورتر و تجربی‌تر را در آثارش ارایه کرد از جمله در یکی از آثارش تماشاگران اجرای یک گروه نمایش فرانسوی، به تماشای نمایشی نشستند که زبانش را بازیگران اختراع کرده بودند. پیتر بروک با جایزه سلطنتی بریتانیا در سال ۱۹۶۵ و نشان لژیون دونور فرانسه در سال ۲۰۱۳ تقدیر شده بود. مستندی در سال ۲۰۱۴ با عنوان «پیتر بروک: طناب باریک» توسط پسر وی درباره کار کردن او با بازیگران ساخته شد.
جیمز کان بازیگر مشهور آمریکایی که بازی اش در نقش سانی کورلئونه پسر عصبی مزاج و بی پروای دون ویتو کورلئونه (مارلون براندو) در فیلم «پدرخوانده» برایش نامزدی جایزه اسکار را به ارمغان آورد، روز چهارشنبه ۶ جولای درگذشت. کان در کنار حضور در «پدرخوانده» در فیلم هایی از جمله «میزری»، «الف»، «سارق»، «پدرخوانده قسمت دوم»، «ترانه برایان» و «قمارباز» نیز نقش های قابل توجهی ایفا کرد.
تونی سیریکو بازیگری که بیشتر برای بازی در نقش پیتر پل پائولی گردو گوالتیری در سریال «سوپرانوز» شهرت داشت، در ۷۹ سالگی درگذشت.
گریگوری ایتزین بازیگری که در نقش رییس جمهور منفی در سریال «۲۴» بازی کرده بود درگذشت. وی در سریال «۲۴» ۲ نامزدی جایزه امی را کسب کرد. نقش «رییس جمهوری چارلز لوگان» در سریال درام «۲۴» در فصل چهارم نقشی مکمل و در عین حال مهم بود و بار دیگر در فصل هشتم همین سریال در قالب رییس جمهوری که برکنار شده ظاهر شد و نقشی مهمان داشت و برای آن هم یک نامزدی امی گرفت. این بازیگر در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۳ گفت این نقش زندگی حرفه‌ای‌اش را دگرگون کرد. وی افزود: یک تغییر طوفانی بود. من که بازیگر نقش‌های کوتاه و نقش‌هایی در این سطح بودم یک دفعه شدم بازیگر نقش‌های شرور ….
مانتی نورمن آهنگساز مطرح بود که در سن ۹۴ سالگی درگذشت. مشهورترین آهنگ وی نخستین بار در فیلم «دکتر نو» در سال ۱۹۶۲ شنیده شد. در آن فیلم شان کانری نقش باند را بازی کرده بود. نورمن گفته بود بخش ابتدایی تیتراژ این فیلم را از اثر دیگرش به نام «نشانه خوب، نشانه بد» الهام گرفته است. وی سازنده آهنگ‌های سریال‌های مختلف برای تلویزیون بریتانیا بود. نمایش‌های موزیکال وی در دهه‌های بعد برنده جایزه تونی شدند که «پوپی» در سال ۱۹۸۲ و «داستان پینوکیو» در سال ۱۹۸۸ از جمله آنها بودند.
ترنس مکارتنی مستندساز مشهور بریتانیایی-کانادایی و پیشگام کارگردانی مستند، در تورنتو و در حالی که ۹۷ ساله بود به دلیل بیماری پارکینسون از دنیا رفت. او مدت‌ها با هیات ملی فیلم کانادا همکاری داشت و سازنده بیش از ۱۰۰ فیلم مستند بود که آنها را نوشت و کارگردانی و تهیه و تدوین کرد. حرفه درخشان وی از سال ۱۹۵۶ با مجموعه‌ای از فیلم‌های آموزشی پس از جنگ آغاز شده بود.تری فیلیگیت یکی از چهره‌های کلیدی در جنبش سینما وریته یا سینما حقیقت دهه ۱۹۶۰ بود و با چهره‌هایی چون رابرت درو، دی.آ.پنبیکر، ریچارد لیکوک و آل میسلز زیر چتر گروه آمریکایی رابرت درو آسوشیتز مستندهای مهمی از آن دوران تهیه کرد که «ایکس-پایلوت» در سال ۱۹۶۱ و «پرایمری» در سال ۱۹۶۰ از جمله آنها بودند که این فیلم دوم مستندی درباره کمپین اولیه سناتور جان اف کندی بود. به جز ساخت فیلم مستند در آمریکا، وی در یک دوره ۴۰ ساله همکاری با هیات ملی فیلم کانادا (NFB) نیز ۳۱ مستند به یاد ماندنی ساخت که «روزهای پیش از کریسمس» در سال ۱۹۵۸ درباره آستانه تعطیلات سال نو در مونترال به عنوان یکی از اولین فیلم‌هایی که با دوربین ۱۶ میلی‌متری دستی ساخته شد از جمله آنهاست.
باب رافلسون کارگردان، تهیه کننده و نویسنده‌ای که سال ۱۹۷۰ با «پنج قطعه ساده» حساسیت اروپایی را وارد فیلمسازی آمریکایی کرد، در ۸۹ سالگی از دنیا رفت. وی با ساخت «پنج قطعه ساده» که نزد منتقدها با موفقیت روبه‌رو شد و در گیشه هم با اقبال، او به یکی از چهره‌های اصلی در میان نسل نوی کارگردان‌هایی که از سبک موج نوی فرانسوی الهام گرفته بودند بدل شد. اینگمار برگمن از چهره‌هایی بود که در تحسین از دستاوردهای سینمایی رافلسون سخن گفت. از ۳ فیلم نخست رافلسون به عنوان عمقی جدید در فیلمسازی آمریکایی یاد می‌شود. «پادشاه باغ‌های ماروین» در سال ۱۹۷۲ و «گرسنه بمانید»در سال ۱۹۷۶ با نگاه به خانواده‌های ناکارآمد و بیگانگی در کنار «پنج قطعه ساده» این ۳ فیلم را تشکیل می‌دهند.
پل سوروینو بازیگر فیلم سینمایی معروف «رفقای خوب» و سریال «نظم و قانون» در سن ۸۳ سالگی درگذشت. «پل آنتونی سوروینو» در ۱۳ آوریل ۱۹۳۹ در بروکلین نیویورک متولد شد و سابقه بازی در فیلم های سینمایی چون «رفقای خوب»، «نیکسون»، «دیک تریسی»، «سرخ ها»، «لمسی از عزت» و بازی کرد و در تلویزیون سابقه بازی سریال «نظم و قانون» را داشت و در تئاتر برادوی نیز در نمایش‌هایی چون «آن فصل قهرمانی» به روی صحنه رفته بود. «سوروینو» همچنین نقش آفرینی درخشانی در فیلم نامزد اسکار « لمسی از عزت» داشت و در سال ۱۹۸۱ در فیلم رفیق دیرینه خود «وارن بیتی» با عنوان «سُرخ ها بازی کرد، اما شاید بتوان او را بیشتر به خاطر بازی در نقش «پل سیسرو» با نام مستعار بیگ پائولی در فیلم «رفقای خوب» از «مارتین اسکورسیزی» به یاد آورد.
نیکل نیکولز یکی از بازیگران پیشگام آمریکایی آفریقایی تبار که با بازی در سریال «پیشتازان فضا» درخشید، در سن ۸۹ سالگی درگذشت؛ وی پس از پایان فصل اول این سریال در دهه شصت میلادی، در فکر ترک این مجموعه بود که با درخواست مارتین لوترکینگ رهبر جنبش مدنی آمریکایی‌های آفریقایی تبار، از رفتن منصرف شد. نیکولز در کنار ایفای نقش در سریال اصلی، در «پیشتازان فضا: سری انیمیشن» نیز صداپیشگی کرد و همینطور در ۶ فیلم اول «پیشتازان فضا» نیز نقش اوهورا را مجددا ایفا کرد. اوهورا در «پیشتازان فضا: سینما» به ستوان فرمانده و در «پیشتازان فضا ۲: خشم خان» به درجه نهایی فرماندهی ارتقا یافت.
اولیویا نیوتن جان بازیگر سال ۱۹۴۸ در انگلستان متولد شد و بعد به استرالیا مهاجرت کرد. او در اواخر دهه ۶۰ میلادی خوانندگی را آغاز کرد و چهار بار برنده جایزه گرمی شد و نقش‌آفرینی در فیلم موزیکال پرفروش «گریس» در سال ۱۹۷۸ بود که او را به یک ابرستاره تبدیل کرد. این فیلم که «نیوتن-جان» در آن نقش یک دانش‌آموز استرالیایی را بازی می‌کند در آن سال پرفروش‌ترین شد و ۲۸ میلیون نسخه از موسیقی فیلم به فروش رسید. اولیویا نیوتن-جان در ۴۳ سالگی به سرطان سینه مبتلا شد و ۲۰ سال بعد از بهبود، سرطان مجددا در بدنش ظاهر شد. او که در بیش از چند دهه که از ابتلایش به سرطان می‌گذشت، نمادی از شجاعت و امید بود، بنیادی به نام اولیویا نیوتن-جان برای تحقیق و پژوهش درباره داروهای گیاهی در درمان سرطان ایجاد کرده بود.
آن هیش بازیگر آمریکایی که از ۵ آگوست در پی یک سانحه رانندگی به کما رفته بود، در سن ۵۳ سالگی درگذشت. او بازیگر مستعدی بود که در اوایل دهه ۱۹۹۰ با بازی در نمایش «در دنیایی دیگر» و با نقش‌های سینمایی، از جمله نقش لورا در اولین فیلم بلند «نیکول هولوفسنر» با عنوان «پیاده روی و صحبت کردن» به شهرت رسید. ّاولین نقش مهم او در نقش مقابل «جانی دپ» در درام گانگستری «دنی براسکو» (۱۹۹۷) بود و در همان سال در فیلم‌های مهمی دیگری چون طنز سیاسی «سگ را بجنبان»، فیلم «آتشفشان» و «میدانم تابستان گذشته چه کار کردی» ظاهر شد.
لئون ویتالی بازیگر انگلیسی و دستیار همیشگی استنلی کوبریک در ۷۴ سالگی درگذشت. وی در فیلم‌های «بری لیندون» و «چشم‌های کاملاً بسته» علاوه بر خدمت به عنوان دستیار کارگردان، بازی هم کرده بود.
رابرت لوپون بازیگر سریال مشهور «سوپرانوها» و بنیانگذار تئاتر آف برادوی ام‌سی‌سی پس از ۳ سال مبارزه با سرطان پانکراس از دنیا رفت. لوپون سال ۱۹۴۶ در بروکلین متولد شد و سال ۱۹۵۷ در کمدی موزیکال «بازی پیژامه» روی صحنه رفت. وی سال ۱۹۷۶ برای بازی در نمایش موزیکال «گروه کر» نامزدی جایزه تونی را کسب کرد. این نمایش برنده جایزه تونی بهترین موزیکال و جایزه پولیتزر بهترین نمایشنامه سال شد.
چارلبی دین بازیگر فیلم برنده نخل طلا «مثلث غم» درگذشت. «دین» پیش از بازی در «مثلث غم» در دو فصل از مجموعه سریال ابرقهرمانی «آذرخش سیاه» در نقش یک قاتل ظاهر شده بود. «مسابقه مرگ ۳: دوزخ»، «خون در آب»، «مصاحبه با خدا» و «نخواب» از دیگر فیلم‌های او به شمار می‌روند.
کوبایاشی ماساهیرو کارگردان ژاپنی سازنده فیلم‌هایی چون «بشینگ» و «تولد دوباره» در ۶۸ سالگی از دنیا رفت. کوبایاشی متولد سال ۱۹۵۴ در توکیو بود و کارش را با خوانندگی و نوشتن فیلمنامه برای تلویزیون شروع کرد. وی سال ۱۹۹۶ وقتی ۴۲ ساله بود اولین کارگردانی خود را با «زمان بسته شدن» تجربه کرد که فیلمی از زندگی یک فیلمنامه‌نویس الکلی بود. این فیلم موفق به کسب جایزه بزرگ از اولین جشنواره بین‌المللی فیلم فنتستیک یوباری شد. کوبایاشی سال ۲۰۱۷ آخرین فیلمش را با عنوان «لیر در ساحل» ساخت که درامی با بازی ناکادی تاتسویا بازیگر مشهور سینمای ژاپن است. این فیلم درباره مردی است که به زوال عقل مبتلا شده است.
ادامه دارد…
